Merk je vreemde gaten op in je tuin? Voordat je de schuld geeft aan mollen of konijnen, kijk nog eens goed—de kans is groot dat ratten de boosdoeners zijn. Deze plagen graven om te nestelen, zich te verstoppen en voedsel te zoeken, en laten duidelijke sporen achter. Met deze 15 aanwijzingen ontdek je of ratten inderdaad het probleem zijn—én hoe je ze snel verjaagt voordat ze jouw tuin overnemen.
1. De grootte van het gat is belangrijk
Rattengaten zijn meestal 5 tot 10 centimeter in doorsnee—ongeveer zo groot als een golf- of tennisbal. De ingang oogt glad en is zichtbaar vaak gebruikt. In tegenstelling tot konijnen- of eekhoorngaten ligt er vaak losse aarde rond de opening, niet netjes op een hoop. Verse aarde wijst op recente graafactiviteit—een duidelijk teken dat er ratten wonen. Kun je twee vingers in het gat steken? Dan heb je waarschijnlijk te maken met ratten, niet met muizen of woelmuizen, die kleinere openingen maken.
2. Sluippaadjes tussen gaten
Ratten maken duidelijke paadjes in het gras als ze van het ene hol naar het andere lopen. Zoek naar smalle, platgelopen sporen van zo’n 5 tot 7 cm breed in je tuin of moestuin. Deze ‘rattenwegen’ leiden vaak naar voedselbronnen zoals composthopen, moestuinen of vogelvoerplekken. Het gras op deze routes is vaak platgedrukt of helemaal verdwenen. Ochtenddauw kan de paadjes extra zichtbaar maken, omdat het water anders blijft liggen op het platgelopen gras—een duidelijk teken van veel rattenverkeer.
3. Uitwerpselen bij de gatopening
Rattenkeutels zijn een van de meest betrouwbare aanwijzingen voor een rattenprobleem. Let op donkere, langwerpige keutels van ongeveer 0,5 tot 1 cm lang bij de ingangen. Verse uitwerpselen zijn glanzend en donker, oudere worden grijs en brokkelig. Zie je er veel? Dan heb je waarschijnlijk meerdere ratten rondlopen. Draag altijd handschoenen bij het controleren, want rattenpoep kan ziekten overdragen. De keutels zijn spits aan beide uiteinden, wat ze onderscheidt van andere knaagdieruitwerpselen.
4. Tandafdrukken op voorwerpen
Rattentanden groeien voortdurend, waardoor ze regelmatig moeten knagen. Kijk of je knaagsporen ziet op houten structuren, plastic leidingen of tuinmeubilair in de buurt van de gaten. De afdrukken zijn parallelle groeven van zo’n 3 mm breed. In tegenstelling tot schade door eekhoorns, vind je rattenknaagwerk vaak dicht bij de grond en onregelmatiger van vorm. Tuinleidingen, elektriciteitskabels en plastic bakken zijn favoriete knaagobjecten. Beschadiging hiervan in de buurt van verdachte gaten wijst sterk op rattenactiviteit.
5. Vette vegen langs muren
Ratten hebben een vettige vacht die donkere, olieachtige vegen achterlaat op plekken waar ze vaak langs lopen. Controleer muren, schuttingen en andere structuren dichtbij de gaten op deze vlekken. Ze zitten meestal laag bij de grond, tot zo’n 20 cm hoog. Hoe donkerder en vetter de veeg, hoe vaker het pad gebruikt wordt. Draag handschoenen en wrijf er met een vinger overheen—rattenvegen voelen vaak wat vettig aan.
6. Raar gedrag van huisdieren
Honden en katten merken ratten vaak eerder op dan mensen. Let op of ze obsessief graven op bepaalde plekken of intens staren naar muren of tuinhoeken. Onverklaarbaar blaffen, miauwen of opgewonden gedrag in delen van de tuin kan erop wijzen dat ze ratten horen of ruiken. Soms vermijden ze ineens gebieden waar ze eerder graag waren. En ja—sommige huisdieren brengen je misschien zelfs een dode rat als ‘cadeautje’. Neem zulke signalen serieus.
7. Nachtelijke geluiden
Ratten zijn vooral ’s nachts actief. Ga na zonsondergang stil buiten zitten bij de verdachte gaten en luister naar gekrabbel, geritsel of gepiep. Schijn met een zaklamp over het gras—je kunt reflecterende oogjes zien. Het geritsel van ratten in planten klinkt anders dan dat van andere nachtdieren. Zet eventueel een telefoon neer om ’s nachts beeld of geluid op te nemen. Bij terugkijken kun je rattenactiviteit ontdekken die je anders zou missen.
8. Meerdere ingangen dichtbij elkaar
Ratten maken ingewikkelde tunnelsystemen met meerdere in- en uitgangen. vind je meerdere gaten binnen een straal van 3 tot 6 meter, dan heb je waarschijnlijk met ratten te maken. Hun gangenstelsel bevat vaak een nestkamer, opslagruimte en een aparte plek voor uitwerpselen. Sommige gaten lijken ongebruikt, andere juist vers gegraven. Giet eens water in een gat en kijk of het elders weer naar boven komt. Dan weet je zeker dat het om een verbonden tunnelsysteem gaat.
9. Verdwenen groente en fruit
Worden je tomaten, maïs, bonen of wortels aangevreten of verdwijnen ze? Ratten zijn dol op dit soort gewassen. In tegenstelling tot insectenschade, zie je bij ratten duidelijke, grote bijtsporen. Vaak eten ze een deel op en laten de rest liggen. Soms slepen ze voedsel zelfs naar hun holen en slaan het daarop. Kijk of je zulke ‘voorraadkastjes’ in de buurt ziet.
10. Vreemde geur rond de gaten
Een sterke, doordringende ammoniaklucht rondom de gaten wijst op ratten. Die geur komt van hun urine, waarmee ze hun territorium markeren. Bij warm weer of na regen is de geur nog sterker. Hoe ouder de rattenkolonie, hoe heftiger de stank. Wordt de geur in de loop van de tijd erger? Dan groeit waarschijnlijk ook de rattenpopulatie. Vooral bij hoofdgangen is deze geur goed waarneembaar.
11. Nestmateriaal bij de ingangen
Ratten verzamelen zacht materiaal om hun nesten mee te bekleden. Zie je stukjes papier, stof, droog gras of isolatie bij de gaten? Grote kans dat het om ratten gaat. Ze halen dit materiaal uit afval, composthopen of zelfs uit je huis. Soms zie je hoe ze het letterlijk hun hol inslepen. Zo’n nestbouwmateriaal zie je niet bij insecten of watererosie—een duidelijk verschil met andere grondgaten.
12. Verse aardehoopjes
Actieve rattenholen gaan vaak gepaard met hoopjes verse, losse aarde. Deze zien er anders uit dan molshopen—minder conisch, meer verspreid. Kijk goed: zie je kleine voetafdrukken of een getrokken staartspoor? De aarde voelt vaak los en droog aan. Steek een stok in een vers hoopje en kijk de volgende dag of het verplaatst is. Nieuwe aarde betekent actieve ratten.
13. Gebruik diervriendelijke vallen
Vangkooien zijn een effectieve manier om ratten te vangen zonder ze te doden. Zet ze vlak bij actieve ingangen en lok met pindakaas, spek of gedroogd fruit. Controleer de vallen minstens twee keer per dag, zodat gevangen ratten niet te veel stress ervaren. Laat ze minstens drie kilometer verderop weer vrij in de natuur. Draag dikke handschoenen bij het hanteren van de vallen—ratten kunnen bijten. Meerdere vallen tegelijk geven sneller resultaat.
14. Natuurlijke afweermiddelen
Bepaalde geuren weren ratten op natuurlijke wijze. Pepermuntolie, eucalyptus en roofdierurine (in winkels verkrijgbaar) kun je rond ingangen en randen van je tuin gebruiken. Drenk watjes in pepermuntolie en leg ze bij de gaten. Ververs ze om de paar dagen. Planten zoals munt, lavendel en rozemarijn vormen een levende barrière. Strooi cayennepeper of rode pepervlokken rondom de gaten en paadjes—ratten haten het branderige gevoel op hun poten.
15. Voedselbronnen elimineren
Ratten blijven alleen waar ze voedsel vinden. Ruim gevallen fruit en groente dagelijks op. Laat geen huisdiervoer buiten staan, zeker niet ’s nachts. Zorg dat je vuilnisbakken goed afsluiten—met stevige deksels of elastieken. Overweeg een ratdichte compostbak met gesloten bodem en zijkanten. Vogelvoer trekt ook ratten aan. Gebruik voeders met opvangbakjes en veeg elke dag gemorst zaad op. Oogst rijpe groente meteen en raap gevallen fruit snel op.