Een fruittuin is altijd een droom van mij geweest, en ik heb lang nagedacht over wat ik zou planten. Appelbomen en aardbeienvelden leken een voor de hand liggende keuze, dus wilde ik verder gaan dan dat.
Uiteindelijk koos ik voor frambozen. Een van de redenen waren de duizelingwekkende prijzen van deze bessen in de winkels, dus het zelf kweken van biologische frambozen was goedkoper en maakte de fruittuin extra aantrekkelijk.
Het mooiste aan het starten van nieuwe frambozen is dat het niet al te moeilijk is, al moet je er wel wat moeite voor doen.
Laten we leren hoe je het aanpakt!
1. Zijn frambozen de juiste keuze voor jou?
De eerste stap naar je droom van een fruittuin is begrijpen of frambozen wel geschikt voor je zijn.
Deze stokken zijn winterhard in zones 4-8, hoewel bepaalde rassen ook de hitte in zone 9 aankunnen.
Daarnaast moet je letten op de locatie. Je hebt voldoende ruimte nodig voor deze planten, veel zonlicht en genoeg bestuivers.
Het goede nieuws is dat frambozen weinig onderhoud vragen zodra ze zijn aangeslagen, maar je moet wel door die eerste periode van hard werk heen. Vanaf dat moment hoef je ze slechts één keer per jaar te snoeien en kun je het seizoen erna al van je werk genieten.
Houd er rekening mee dat konijnen in de winter aan de stokken knagen en schade kunnen veroorzaken. Een afrastering van kippengaas kan dat voorkomen. Zodra de vruchten verschijnen, zullen vogels en ander wild er snel op afkomen, dus wees er snel bij met oogsten!
2. Kies een geschikt ras
Nu je weet dat frambozen in jouw klimaat groeien, is het tijd om een geschikt ras te kiezen. Hoe verleidelijk ook, stokken van een vriend nemen is riskant, omdat je niet weet welke ziektes ze meedragen.
Elke infectie kan je frambozen vernietigen en de bodem besmetten, dus moet je ze elders herstarten. Kies daarom voor gezonde stokken uit een betrouwbare kwekerij.
Daar vind je frambozen in deze vormen:
- Transplantaten – gevestigde stokken die worden uitgegraven en op een andere plek geplant.
- Wortelstekken – stukken frambozenstok die wortels hebben gevormd voor het planten.
- Uitlopers – nieuwe scheuten die uit het wortelstelsel komen en apart geplant worden.
Heb je geen kwekerij in de buurt, dan kun je stokken online bestellen. Kies dan een ras dat geschikt is voor jouw winterhardheidszone.
Ze komen vaak slapend aan, wat misschien eng lijkt omdat ze eruitzien als dode takjes met wat wortels eraan. Maar zo horen ze eruit te zien; plant ze en zodra het warmer wordt, lopen ze gewoon uit.
Vervolgens kies je de kleur: rood, zwart, paars of geel (de gele behoren tot de rode, maar zijn niet gepigmenteerd).
Ze verschillen ook in smaak en groei. Rode en gele soorten vormen primocanes (nieuwgroei) uit de wortelknoppen en floricanes (tweedejaarsgroei).
Daardoor groeien ze alle kanten op en hebben ze zware snoei nodig.
Paarse en zwarte soorten vormen enkel nieuwe stokken uit floricanes. Daardoor groeien ze compacter, zijn makkelijker te onderhouden, bevatten minder zaden, rijpen eerder en hebben een smaak die ideaal is voor koken en inmaken.
Populaire frambozenrassen
Niet alle frambozen zijn hetzelfde; sommige zijn zoeter, andere bewaren beter, sommige dragen één keer per jaar en andere zijn doordragend.
Wat ze gemeen hebben, is dat ze allemaal zaden bevatten, al zijn er soorten die minder zaden produceren.
Ik heb in de loop der jaren veel soorten in mijn tuin gehad, en de enige die echt goed gedijden waren ‘Mysore’. Dat zijn zwarte frambozen met gemene doornen, maar de opbrengst is de moeite waard!
Als je meer opties wilt of een doornloze variant, zijn dit goede keuzes:
• Boyne – Een zoete rode framboos die kou- en ziektebestendig is. Ideaal voor zones 3-8, met een rijke oogst in juli.
• Brandywine – Een hybride van rode en zwarte soorten die paarse vruchten geeft. Smaakt friszuur, rijpt in het midden van het seizoen, geschikt voor zones 4-8, en is resistent tegen herten en insecten.
• Fall Gold – Een zoete gele framboos die zowel in zomer als herfst vruchten geeft. Groot van stuk, winterhard in zones 4-9 en ziekteresistent.
• Polka – Zelfbestuivend, doornloos, rood en heerlijk zoet. Geeft vruchten van de late zomer tot de vroege herfst, resistent tegen ziekten, geschikt voor zones 4-8.
• Shortcake – Compact en ideaal voor potten, geen steun nodig, rode bessen met een vleugje vanille, perfect voor zones 5-8.
Zijn doordragende soorten de beste voor jou?
We denken vaak dat doordragende frambozen de beste keuze zijn: al in het eerste jaar fruit, en het jaar erna zelfs twee oogsten.
Maar je moet ze vaker plukken dan zomerdragende soorten, en dat vraagt meer inzet.
Daarnaast produceren ze bessen tot aan de eerste vorst, dus als je vroeger in het seizoen frambozen wilt, zijn zomerdragende soorten geschikter.
Je kunt altijd experimenteren met beide, maar plant ze niet door elkaar, want ze vragen een andere snoeiwijze en dat kan voor verwarring zorgen.
3. Bepalen hoeveel stokken je plant
Om te weten hoeveel frambozen je moet planten, helpt een kleine berekening.
Eén plant levert 1-2 liter fruit, dus een vuistregel is 4-5 planten per gezinslid. Wil je ook invriezen, inmaken of jam maken, plant er dan meer.
Begin echter klein, zodat je er niet in één keer te veel werk mee hebt. Als ze eenmaal goed aanslaan, zorgen ze bijna zelf voor hun onderhoud en hoef je alleen te snoeien.
Je kunt ze leiden langs een rek om het nog makkelijker te maken.
4. Frambozen planten
De beste tijd om frambozen te planten is in de herfst of vroege winter, zolang de grond vochtig en bewerkbaar is. Dat kan van november tot maart.
Bestel je stokken bij een kwekerij, dan zitten de wortels verpakt in vochtige organische materie en plastic, zodat ze niet uitdrogen.
Plant ze het liefst meteen, maar als dat niet kan, leg ze tijdelijk in een ondiepe geul en dek de wortels af met aarde. Zo kunnen ze 1-2 maanden overleven. Voor kortere termijn (1-2 weken) kun je ze ook in de koelkast bewaren.
Het lastigste deel is de grond voorbereiden: goed drainerend, vruchtbaar en licht zuur.
Is de grond te zuur (pH lager dan 6), voeg dan kalk toe. Is de bodem te zwaar, plant in een verhoogd bed met een mix van 4 delen tuinaarde en 1 deel zand en mest.
Je hoeft de wortels niet te weken en geen vitamine B1 te gebruiken; dat helpt niet.
Plant de stokken ongeveer 30 cm diep en zet ze 45-60 cm uit elkaar. Houd 2,5 meter ruimte tussen rijen. Vul de gaten aan, druk de grond aan en mulch met stro of houtsnippers (ongeveer 7 cm dik).
Geef ze in het eerste jaar voldoende water: 2-5 cm per week, en tot 10 cm in de vruchtperiode. Druppelirrigatie is ideaal.
Frambozen hebben weinig last van plagen, al kun je bladluizen, kevers of larven tegenkomen. Vogels zijn ook dol op de vruchten, dus oogst snel of gebruik netten.
Plant gerust wat goede buurplanten erbij om bestuivers te lokken en de smaak te verbeteren.
5. Een rek installeren
Jonge frambozen hebben het eerste jaar geen steun nodig, maar een hek van kippengaas houdt konijnen weg.
Later hebben de stokken steun nodig om de vruchten van de grond te houden. Een rek zorgt bovendien voor luchtcirculatie en maakt oogsten makkelijker.
Gebruik palen met draad ertussen, en buig de takken eroverheen om ze vast te binden.
6. Frambozen snoeien
Frambozen vragen snoei om ze gezond en productief te houden.
Verwijder oude stokken in het voorjaar, zodat nieuwe scheuten ruimte krijgen.
Bij doordragende soorten kun je kiezen: alles vlak boven de grond afknippen (dan alleen oogst in de herfst), of enkel floricanes verwijderen en primocanes inkorten (dan oogst in zomer én herfst).
Top de planten na snoei met compost of mest om ze krachtig het nieuwe seizoen in te laten gaan.
Snoei bevordert ook luchtcirculatie en voorkomt schimmels. Zie je rot, knip het weg en houd het blad droog.
Plant bloemen in de buurt om bestuivers te lokken en je oogst te vergroten.
5 dingen om met je oogst te doen
Na al het werk wacht de beloning: een rijke oogst. Maar wat doe je met al die frambozen?
• Invriezen – Was ze, vries ze los in, en bewaar ze in zakjes. Perfect voor smoothies of taart.
• Jam maken – Kook frambozen met suiker tot ze een gelei-achtige structuur krijgen.
• Siroop maken – Heerlijk bij pannenkoeken of desserts.
• Sorbet maken – Blend bevroren frambozen met honing of citroen en vries opnieuw in.
• Frambozenazijn maken – Rijk aan antioxidanten en een originele manier om je oogst te bewaren.
Ik hoop dat je genoten hebt van dit artikel.
Tot de volgende keer!
Referenties
- Chalker-Scott, L. (z.d.). The Myth of Vitamin Stimulants: “Vitamin B-1 reduces transplant shock by stimulating new root growth.” Washington State University Extension.
- Hassani, N. (2020). Raspberry Planting and Care for Home Gardeners. PennState Extension.