In onze kinderjaren leren we voor het eerst over onszelf en de wereld om ons heen door onze interacties met de mensen, die het dichtst bij ons staan.
En met name van onze moeders. Onze gevoelens van eigenwaarde worden bepaald door de manier waarop onze moeders ons voeden, voor ons zorgen en ons tegen kwaad beschermt.
Door hun empathie, als reactie op onze gevoelens, wensen en behoeften leren we dat we waarde hebben. Onze moeders vormen de basis van ons sociale en emotionele leven en onze relatie met onszelf.
Onze moeders vormen ook de basis van hoe we als individu groeien en hoe we onszelf integreren in de wereld.
Als deze belangrijke basis echter is ‘vervuild’ met emotionele, verbale en zelfs fysieke mishandeling, is de kans groot dat een kind uitgroeit tot een volwassene met een verhoogd risico op angst, depressie, twijfel aan zichzelf, een laag zelfbeeld, een gebrek aan eigenwaarde en zelfs zelfhaat.
Als een kind opgroeit met een narcistische moeder leert het kind al snel dat de meeste van zijn natuurlijke reacties, gevoelens en verlangens niet welkom zijn.
Door hun ernstige emotionele beperkingen tasten narcistische moeders onbewust de identiteit van het opgroeiende kind aan.
Ik zal dit nader toelichten.
Terwijl een gezonde moeder haar kind al vroeg beschermt tegen de gevaren van de buitenwereld, is de narcistische moeder juist de bron van angst voor haar kinderen en verstoort ze het zelfbeeld van het kind.
In plaats van dat ze kennis en handvatten krijgen om een gezond gevoel van eigenwaarde op te bouwen en te behouden, zijn er bij kinderen van narcistische moeders kleine zaadjes van twijfel en lage eigenwaarde diep in hun wezen geplant.
Terwijl een gezonde moeder haar kind met onvoorwaardelijke liefde en acceptatie omhelst en vertrouwen en een veilige ruimte biedt om te ontdekken en te groeien in wie ze zijn, geeft een narcistische moeder prestatiegerichte, voorwaardelijke liefde.
Dit creëert bij kinderen een aanhoudend gevoel van angst, twijfel aan zichzelf en wantrouwen.
Narcistische moeders ‘besmetten’ als het ware hun weerloze kinderen, die op hen vertrouwen en afhankelijk zijn van hun moeders voor liefde, aandacht, bevestiging, begeleiding en bescherming.
Hoe herken je een narcistische moeder
Narcistische moeders doen heel hard hun best om hun kinderen onder controle te houden, omdat ze het kind zien als een verlengstuk van zichzelf.
Verschillen tussen moeder en kind, inclusief de natuurlijke pogingen van het kind om een eigen identiteit te ontwikkelen, veroorzaken angst en een stressreactie bij een narcistische moeder.
Een narcistische moeder gruwelt van alle gebreken, onvolkomenheden, fouten of struikelblokken die kinderen van nature hebben.
Daarom zal zij de natuurlijke driften en interesses van een kind aanscherpen en afleiden, hun identiteit aantasten en hen voorbereiden op de creatie van een ‘vals zelfbeeld’. Kinderen leren dat hun authentieke wezen niet gewenst is en dus verliezen zij het contact met zichzelf.
Narcisme of niet ?
Het komt vaak voor dat ouders willen pronken met hun kinderen, hoge verwachtingen van hen hebben en dat ze willen dat ze slagen in het leven.
Geen van deze op zichzelf staande eigenschappen hoeft echter op narcisme te wijzen. Helemaal niet zelfs.
Narcistische ouders daarentegen stellen echter verwachtingen, niet ten behoeve van het kind, maar voor de vervulling van hun eigen egoïstische behoeften en dromen.
In plaats van een kind op te voeden wiens eigen gedachten, emoties en doelen worden gekoesterd en gewaardeerd, wordt het kind slechts een verlengstuk van de persoonlijke wensen van de ouder, waarbij de individualiteit van het kind afneemt.
Het is dus belangrijk om onderscheid te maken tussen bepaalde oudergerichte neigingen en chronisch narcistisch ouderschap.
Laten we eens kijken wat typische kenmerken van een narcistische moeder zijn.
1. Ze wil je controle over je hebben
Als je probeert voor jezelf op te komen, resulteert dit in woede, afwijzing en vijandigheid. Je moeder kan jouw pogingen voor het ontwikkelen van een eigen identiteit niet waarderen, omdat dit betekent dat je minder beschikbaar zult zijn om aan haar behoeften te voldoen.
Wordt ze boos als je het niet met haar eens bent of als je niet wilt doen wat zij wil?
Probeert ze je een schuldgevoel aan te praten, omdat je andere interesses, hobby’s, verlangens en meningen dan haar hebt?
2. Haar liefde is voorwaardelijk
Een narcistische moeder is geïnteresseerd in hoe jij (en jouw prestaties) op haar reflecteren.
Ze wil dat je slaagt, maar alleen maar zodat zij er beter van wordt. Ze kan zelfs jaloers worden als ze vindt dat het te goed met je gaat.
Dochters van narcistische moeders zullen vaak perfectionistisch zijn in een misplaatste poging om de liefde van hun moeder voor zich te winnen.
3. Ze kan of wil jouw gevoelens niet bevestigen
In de emotionele wereld van een narcistische moeder is er heel erg weinig ruimte voor jouw gevoelens.
Als zij iets doet wat jou van streek maakt, is ze over het algemeen niet bereid haar fout te erkennen of jou gerust te stellen.
Ze kan er soms voor je zijn als je ondersteuning nodig hebt, maar meestal zal ze het draai geven, zodat het uiteindelijk om haar draait.
Bijvoorbeeld: “Jij denkt dat je problemen hebt, maar toen ik …” “Ik kan niet naar je luisteren als je zo doet, het maakt me van streek …
” “Waarom kan je niet waarderen wat ik voor je heb gedaan, je bent altijd zo ondankbaar … “.
4. Ze kleineert je
Een narcistische moeder zal het ene moment vol lof over je zijn en je de hemel in prijzen en het andere moment bekritiseert en veroordeelt ze je.
Ze kunnen je echt tot waanzin drijven! Een narcistische moeder weet waar je gevoeligheden en zwaktes liggen en zal vaak sarcasme of kleinerende taal gebruiken om je te vernederen, soms ook in het bijzijn van anderen.
Ze kan vervolgens excuses maken en het afdoen met “Waarom reageer je zo? Kun je niet eens tegen een geintje?”
5. Ze probeert je te manipuleren
Het manipuleergedrag van een narcistische moeder kan behoorlijk subtiel zijn, waardoor je je gevoelens in twijfel kan trekken.
Ze kan je misschien ‘egoïstisch’ noemen, omdat je niet constant voor haar klaar staat.
Maar als je bang bent om nee tegen haar te zeggen, omdat je vreest voor haar afkeuring of woede, is dit absoluut geen goed teken.
6. Ze heeft een superioriteitsgevoel en een vals zelfbeeld
Narcisten geven er de voorkeur aan om zich niet aan de regels te houden, die voor ons ‘gewone stervelingen’ gelden.
Het gevoel van ’recht’, dat met narcisme gepaard gaat, kan zich uiten in verwachtingen van een speciale behandeling.
Een narcistische moeder zal door manipulatie haar zin proberen te krijgen.
Ze kan bijvoorbeeld flirterig gedrag vertonen om onder een parkeerboete uit te komen en als dat vervolgens niet lukt, wordt ze boos.
Of ze kan onevenredig boos worden als ze geen voorkeursbehandeling krijgt als ze ergens in de rij staat te wachten of haar favoriete tafel in een populair restaurant niet krijgt.
Veel narcisten hebben een vals zelfbeeld, met een zelfingenomen gevoel over wie ze zijn en wat ze doen.
Vaak worden mensen door narcisten niet als menselijke wezens behandeld, maar slechts als middelen (voorwerpen), die voor persoonlijk gewin kunnen worden gebruikt.
Sommige kinderen van narcistische ouders worden op dezelfde manier als object behandeld, maar er zijn ook kinderen, die door hun narcistische ouders wordt geleerd om hetzelfde valse superioriteitscomplex te hebben (“Wij zijn beter dan de rest”).
7. Ze is onvoorspelbaar
Bij narcisten is het vaak komen en gaan wat betreft hun aandacht en beschikbaarheid.
Een narcistische moeder kan je overladen met genegenheid en aandacht (liefdesbombardement) als ze iets van je wil en zal je negeren als het goed met haar gaat.
Haar vermogen om van je te houden, is afhankelijk van haar eigen behoeften.
Het is geen oprechte toewijding aan jou als een afzonderlijk en autonoom wezen.
8. Alles draait om hoe dingen er aan de buitenkant uitzien
Veel narcistische moeders vinden het heerlijk om anderen te laten zien hoe ‘speciaal’ ze zijn.
Ze genieten ervan om in het openbaar te pronken met hun ‘superioriteit’ en dit kan gaan om materiële bezittingen (een mooi huis, de nieuwste auto), fysieke verschijning (perfecte make-up, mooie kleding), bepaalde prestaties die zij of een gezinslid heeft behaald, contacten met invloedrijke personen, enz.
Ze zullen er alles aan doen om ego-opwekkende aandacht en vleierij te zoeken.
Sociale netwerken zullen voor sommige narcistische moeders dan ook een echt wonderland zijn waar ze regelmatig laten zien hoe geweldig en begerenswaardig hun leven wel niet is.
De onderliggende boodschappen daarbij zijn: “Kijk eens, ik ben zo interessant en bijzonder en mijn leven is om jaloers op te worden” en “Kijk naar MIJ – ik heb wat jij niet hebt!”
9. Ze kan jouw standpunt niet zien
Over het algemeen zullen narcistische moeders niet bereid zijn jouw standpunt te begrijpen of zelfs maar te erkennen.
Om haar zin te krijgen, zal ze je vaak negeren, kleineren of ondermijnen en je door middel van manipulatie schuldgevoelens aanpraten.
Een ander typisch kenmerk van ouders met een narcistische persoonlijkheidsstoornis is het marginaliseren van hun kinderen.
Een mooie definitie van marginalisatie is: “De inferieure behandeling van een ander om hun onbeduidendheid aan te tonen, hun waarde te verminderen en om sociale uitsluiting/isolatie te bereiken”.
Sommige narcistische ouders kunnen zich bedreigd voelen door het potentieel of het succes van hun kinderen, omdat daardoor het gevoel van superioriteit van de ouders in het gedrang komt.
Als gevolg daarvan kan een narcistische moeder of vader er alles aan doen om het kind naar beneden te halen, zodat de ouder superieur blijft.
Voorbeelden van dit soort competitieve marginalisatie zijn onder meer muggenzifterij (“Is dat alles, wat je hebt gedaan?
Ik mis nog dit….”), onredelijk oordelen en bekritiseren, vergelijkingen maken met anderen (“Het maakt niet uit wat je doet, je zult nooit zo goed worden als ….”), positiviteit onderuit halen en afwijzing van succes en prestaties (“Het is maar een prijs”).
Door het zelfvertrouwen van het kind naar beneden te halen, kan de narcistische ouder zijn of haar eigen onzekere eigenwaarde vergroten.
Gevolgen van een narcistische moeder
Veel volwassen kinderen van narcistische moeders zijn er nog steeds van overtuigd dat ze niet door hun moeder worden geaccepteerd, omdat er met HEN iets aan de hand is.
Deze moeders brengen een enorme psychische schade toe aan hun kinderen.
Te denken valt aan: constant aan zichzelf twijfelen, zich waardeloos en angstig voelen, het gevoel hebben dat ze niet goed genoeg zijn ongeacht wat ze hebben bereikt, tot het zoeken naar emotioneel onbereikbare partners, die hen kleineren en hen dat vertrouwde kwetsende gevoel geven dat ze hun hele leven van hun moeders hebben gekregen.
Als jij een narcistische moeder hebt, is dit NIET jouw schuld.
Het maakt niet uit wat ze je hele leven tegen je heeft gezegd – en misschien blijft zeggen tot het einde der tijden.
Het verwerken van dit trauma kan heel pijnlijk zijn, omdat ze toch altijd je moeder blijft.
Als kinderen verwachten we dat zij de rol van moeder op zich neemt en zich gedraagt als de liefhebbende moeder die iedereen heeft.
Maar moeders zijn ook maar mensen. En zoals alle mensen kunnen moeders ook ziek worden.
Als je een narcistische moeder hebt, heeft ze een persoonlijkheidsstoornis – een stoornis die vaak heel moeilijk te behandelen is.
Als je bent opgegroeid in een narcistische omgeving, kan het moeilijk zijn om enig perspectief te hebben.
Daarmee bedoel ik dat kinderen van narcistische ouders zich aanpassen aan het ouderschap dat ze krijgen en er zo aan gewend zijn om gemanipuleerd en gedomineerd te worden dat ze niet weten hoe gezonde relaties werken.
Volwassen dochters van narcistische moeders zullen zich ook vaak niet bewust zijn van het misbruik dat ze hebben ondergaan, omdat ze hun pijn hebben moeten begraven om te kunnen overleven.
Vaak komt dit besef er pas als ze in therapie zijn of als ze erachter komen dat er nog meer meiden zijn, die met een narcistische moeder zijn opgegroeid.
Veel dochters van narcistische moeders kunnen ervan overtuigd zijn dat hun jeugd geweldig was en dat hun moeder onzelfzuchtig van hen hield.
“Mijn moeder heeft gewoon altijd een druk leven gehad en daardoor was ze vaak gestrest.
Ik was gewoon een lastig kind”. Maar als deze meiden therapie krijgen en de waarheid tijdens gesprekken boven tafel komt, neemt de realisatie voor emotioneel misbruik toe.
Deze volwassen dochters zijn de pijn en frustratie, die ze als kinderen hebben ervaren, vergeten.
Volwassenen dochters van narcistische moeders kunnen kwetsbaar zijn om zichzelf te verliezen in romantische relaties.
Wanneer hun gehechtheidssysteem wordt geactiveerd, worden ze herinnerd aan hun kinderjaren, vol emotioneel misbruik, met als gevolg dat ze vaak hun eigen interesses zullen opgeven om een relatie te kunnen onderhouden.
Ze kunnen ook verstrikt raken in gewelddadige relaties, want dat is wat ze gewend zijn.
Als het misbruik in de vroege kinderjaren heel ernstig is geweest, zullen kinderen, die slachtoffer zijn van narcistisch moederschap, nooit een authentiek ‘zelf’ ontwikkelen.
Ze weten niet wie ze zijn en zullen zich ‘leeg van binnen’ voelen.
Ik denk dat ik een narcistische moeder heb. Wat kan ik doen?
Als je tot de conclusie bent gekomen dat jouw moeder een narcist is, ga dan op zoek naar iemand die je vertrouwt en praat erover.
Je moeder zal waarschijnlijk niet veranderen tenzij ze het in haar belang vindt.
Haar confronteren kan emotioneel zijn, maar het zal over het algemeen niets veranderen en het kan de situatie zelfs verergeren.
De fundamentele problemen die narcisme veroorzaken, kunnen niet door zelfreflectie worden opgelost, hoewel dat een goed begin zou zijn.
Mensen die aan narcisme lijden, zullen niet zo gauw therapie zoeken, tenzij ze bang zijn dat ze iets belangrijks kwijt zullen raken of een crisispunt bereiken.
In contact blijven met een narcistische ouder is een keuze.
Als je besluit contact met je moeder te willen houden, moet je accepteren dat jij in je relatie met haar misschien nooit de erkenning krijgt waarnaar je zo verlangt.
Je zult je eigen gevoelens moeten bevestigen en het rouwproces moeten accepteren dat gepaard gaat met het besef van haar diepgaande tekortkomingen.
Tips voor het omgaan met een narcistische moeder
Het kan bijna onmogelijk lijken om met een narcistische moeder om te gaan, maar het is mogelijk om te overleven en boven haar gedrag uit te stijgen.
Zoek contact met mensen op wie je kunt vertrouwen voor bevestiging van wie je werkelijk bent.
Je hebt je waarschijnlijk al afgevraagd: “Waarom word ik door andere mensen geprezen dat ik zo’n geweldig persoon ben, terwijl mijn eigen moeder mij er constant van beschuldigt dat ik een vreselijke teleurstelling ben, ongeacht hoe hard ik ook probeer te bewijzen dat ik het waard ben?”
Hier volgen enkele tips die je kunt proberen om met een narcistische moeder om te gaan:
- Wees actief: als ze haar zin niet krijgt en het op jou afreageert, wees dan niet passief! Laat haar weten dat deze manier van omgaan met haar woede niet constructief is.
- Wees medelevend: zelfs als het lijkt alsof ze het niet verdient, erken dat je moeder waarschijnlijk medeleven en empathie van jou nodig heeft. Ze kan het misschien moeilijk laten blijken, maar ze geeft wel om je.
- Accepteren en loslaten: probeer te accepteren dat haar narcisme is wie ze is en er is niets wat jij daaraan kunt veranderen. Haar narcisme is niet jouw fout. Onthoud dus dat haar woorden en daden voortkomen uit haar problematische persoonlijkheid en waarschijnlijk niet waar zijn.
- Heb vertrouwen: bij het erkennen van haar narcisme is het ook belangrijk om jouw eigenwaarde te erkennen, zelfs als zij je naar beneden probeert te halen. Door hobby’s te kiezen, die jouw vaardigheden en gevoel van voldoening vergroten, krijg je meer zelfvertrouwen.
De weg naar herstel
Voor dochters van narcistische moeders kan de weg naar herstel lang zijn.
Allereerst moet er bewustzijn komen voor het trauma voordat de weg naar herstel kan worden ingezet.
Zoals eerder gezegd, kunnen meiden, die zijn opgegroeid onder de tirannieke heerschappij van een narcistische moeder met ernstige karaktergebreken, vaak een leeg gevoel van eigenwaarde hebben.
Maar geef de moed niet op. Naast het praten met anderen, kan ook therapie je helpen met je reis naar een vreugdevoller leven.
Wanneer moet je professionele hulp gaan zoeken?
Je zou een therapeut kunnen raadplegen, die is opgeleid in cognitieve gedragstherapie en traumatherapie.
Een psychotherapeut met kennis van narcistische ouders kan je helpen met het verwerken van de pijn uit je kindertijd en de gevolgen die je hiervan in het dagelijks leven ondervindt.
Kennis is macht. Als je je bewust wordt van de tekortkomingen van je narcistische moeder, krijg je een gevoel van vrijheid en macht.
Therapie kan ertoe bijdragen dat je je misschien kunt bevrijden van negatieve kernovertuigingen, die je mogelijk hebt ontwikkeld als gevolg van het ouderschap waardoor je je voortdurend in de steek gelaten voelde.
Met een beetje hulp kun je het gevoel van eigenwaarde gaan voelen dat we allemaal verdienen.
Het is tijd om met een andere spiegel naar jezelf te gaan kijken
Als kind van een narcistische moeder heb je naar jezelf gekeken door een erg vervormde spiegel, die constant door je moeder is gemanipuleerd.
En als zodanig is het voor het helingsproces heel erg belangrijk dat je je wendt tot je vertrouwde cirkel van mensen (vrienden, familie, collega’s), die je een duidelijke spiegel voorhouden.
Een spiegel waarmee niet is geknoeid, een spiegel die niet is gemanipuleerd. Een spiegel die je prachtige WARE persoon laat zien, die je bent!
Je bent opgegroeid met een moeder die een persoonlijkheidsstoornis heeft en beschadigd is. Dat is heel triest en jammer.
Maar hoewel je als kind niet voor jezelf kon opkomen, kun je dit als volwassene wel.
Als je begint met genezen, stap je uit de wereld met leugens, die je moeder heeft gecreëerd en die je over jezelf bent gaan geloven.
Het is tijd om je narcistische moeder te zien en te accepteren voor wie ze werkelijk is en nog belangrijker, het is tijd om te gaan ontdekken wie JIJ werkelijk bent.
