Zeg nu eens eerlijk: ook jij vertelt wel eens een leugentje om eigen bestwil. Dat is redelijk normaal. Echter, als we het hebben over een pathologische leugenaar, vertelt de persoon verhalen die simpelweg niet waar zijn en liegt hij/zij continu. Dit is compleet anders dan dan ‘gewoon’ liegen. De pathologische leugenaar is zich er bovendien goed van bewust dat hij/zij niet de waarheid vertelt. Wat is pathologisch liegen precies en wat zijn de kenmerken van een pathologische leugenaar? Hoe ga je het beste met zo iemand om?
Wat is pathologisch liegen?
Iemand die pathologisch liegt, liegt zó veel dat het negatieve gevolgen heeft voor zijn/haar omgeving.
Een pathologische leugenaar komt vaak met gedetailleerde en creatieve leugens, en die verhalen zijn vaak ook ‘too good to be true’. De leugenaar wil zich beter voordoen dan dat hij/zij in werkelijkheid is, waardoor hij bijvoorbeeld liegt over zijn studie of werk. Wat de meeste ‘normale’ mensen niet meemaken, is hem/haar overkomen: een bijzondere reddingsactie of een enorme prestatie. Maar soms kan de persoon ook met hele negatieve, onware informatie komen: de leugenaar is in zijn/haar verleden mishandeld of lijdt aan een zeldzame ziekte. Het doel is simpelweg veel aandacht te krijgen.
Bij chronisch of pathologisch liegen hebben we het dus over een pathologische leugenaar. Een pathologische leugenaar is te herkennen aan een aantal eigenschappen, en verderop in dit artikel zul je alles leren over de kenmerken van een pathologische leugenaar.
Moeilijk te onderzoeken
Pathologisch liegen is een verschijnsel dat al lang bestaat, maar er is op het moment nog maar weinig onderzoek naar gedaan. Het is ook gewoon enorm lastig om het te onderzoeken. Want als je een leugenaar vragen stelt, hoe weten we dan of hij/zij wel eerlijk antwoord geeft? Verder zijn er ook geen nauwkeurige cijfers over het aantal pathologische leugenaars in Nederland, want liegen kan voorkomen in veel gradaties.
Ziekte
De leugens maken onderdeel uit van een ziektebeeld. Pathologische leugenaars kunnen bijvoorbeeld een narcistische persoonlijkheidsstoornis hebben, aan een bipolaire stoornis lijden, of anders aan een antisociale persoonlijkheidsstoornis. Bij pathologisch liegen heeft de persoon een sterke, oncontroleerbare drang om leugens te vertellen.
Twee vormen
Er zijn twee vormen van pathologisch liegen.
- De leugenaar is zich ervan bewust dat hij/zij niet de waarheid spreekt, maar blijft desondanks toch liegen. Deze mensen gebruiken dan hun leugens om een bepaald voordeel te behalen. Het liegen kan bij deze groep mensen hun zelfvertrouwen een boost geven, omdat ze zich beter voordoen dan ze in werkelijkheid zijn. Logisch dat pathologisch liegen dan ook vaak samengaat met narcisme.
- De persoon is zijn/haar grip op de werkelijkheid kwijt en kan daardoor niet meer herkennen wat waar is en wat leugens zijn. Deze vorm van pathologisch liegen wordt ook wel ‘pseudologia fantastica’ genoemd. Bij deze groep leugenaars zullen ook hun herinneringen slechts leugens zijn, en wordt het steeds moeilijker voor hen om te stoppen met liegen en geconfronteerd te worden met de realiteit.
Het chronisch liegen is voor veel pathologische leugenaars een verslaving. Als anderen hun fantasierijke verhalen geloven, krijgen ze daar een soort kick van.
Oorzaken van pathologisch liegen
Zoals eerder aangegeven, maakt pathologisch liegen vaak deel uit van een groter ziektebeeld. Maar iemand kan ook door andere zaken chronisch liegen.
Onzekerheid
Er zijn bijvoorbeeld mensen die een onwijs laag zelfbeeld hebben. Om dat te verbergen, willen sommigen zich veel zelfverzekerder voordoen dan ze eigenlijk zijn. En dat doen ze door allerlei verhalen te verzinnen, om zo leuker of interessanter over te komen. Ze hebben dit nodig om zich zekerder van zichzelf te voelen en hun echte, onzekere karakter zoveel mogelijk te camoufleren.
Hoofdletsel
Wanneer iemand hoofdletsel oploopt, kan dat soms ook leiden tot pathologisch liegen.
Uit diverse onderzoeken is gebleken dat het centrale zenuwstelsel een essentiële rol speelt in de ontwikkeling van pathologisch, leugenachtig gedrag. Er is een onderzoek dat heeft aangetoond dat er meer witte stof aanwezig is in bepaalde onderdelen van het brein van pathologische leugenaars. En er is tegelijkertijd minder grijze stof aanwezig in vergelijking met het brein van ‘gewone’ mensen.
In de witte stof zijn zenuwverbindingen aanwezig die ervoor zorgen dat een leugenaar verbaal sterker wordt. En door de lage hoeveelheid grijze stof, is de persoon moreel gezien minder geremd. Dit leidt er vervolgens toe dat liegen makkelijker gaat en het geweten een veel kleinere rol speelt.
Wat is het verschil tussen liegen en pathologisch liegen?
‘Gewoon’ liegen valt niet meteen onder pathologisch liegen. Iedereen vertelt wel eens een leugen om eigen bestwil. Mensen blijken gemiddeld zo’n één tot twee keer per dag een leugen te vertellen.
Een klein leugentje is vaak onschuldig. Bovendien gebruiken mensen zo’n leugen vaak om een straf te ontwijken of een ongemakkelijk gevoel uit de weg te gaan.
Bij pathologische leugenaars zijn de leugens van een andere aard. Wil je weten wat de kenmerken van een pathologische leugenaar zijn? Hieronder alvast wat dingen om op te letten:
- Het liegen is een gewoonte geworden en het vertellen van leugens is compulsief
- Er is soms geen duidelijke reden aanwezig voor het constante liegen
- De pathologische leugenaar voelt zich niet schuldig
Wat zijn de kenmerken van een pathologische leugenaar?
De informatie hierboven is natuurlijk handig, maar hoe weten we nu of we te maken hebben met een pathologische leugenaar? Zo iemand is te herkennen aan een heleboel meer dingen.
Toch is het niet altijd even makkelijk om een pathologische leugenaar te herkennen. De signalen kunnen nogal subtiel zijn. Omdat ze zo goed zijn in liegen, zal het ook niet meteen opvallen.
Hopelijk krijg je nooit te maken met een pathologische leugenaar, maar als dat toch zo is, is het wel zo fijn dat je dat kunt herkennen.
Hieronder lees je 10 kenmerken van een pathologische leugenaar.
1. In het middelpunt willen staan
Pathologische leugenaars staan erom bekend in de spotlights te willen staan. Ze zijn gericht op het krijgen van aandacht en zullen hun leugens steeds groter maken. Als de aandacht afzwakt, zal de leugenaar het nóg gekker maken. Verhalen die steeds groter of gekker worden, zijn een belangrijk teken van pathologische leugenaars.
2. Verhalen herhalen
Het gebeurt wel eens dat leugenaars toch worden betrapt, waardoor ze geneigd zijn om de verhalen van anderen te vertellen alsof ze het zelf hebben meegemaakt. Op deze manier willen ze hun leugens geloofwaardiger maken. Als het verhaal bij jou bekend voorkomt, wees dan op je hoede.
Ook omdat de persoon misschien zelf niet veel beleeft en zijn/haar verhalen niet genoeg aandacht opleveren, gebruikt de pathologische leugenaar graag de verhalen van een ander. In de verhalen spelen ze dan zelf een bijzondere rol, zodat anderen tegen hun op gaan kijken.
3. Ontwijkt vragen
Als jij de pathologische leugenaar een vraag stelt, krijg je vaak ontwijkend antwoord. Ga goed na of de persoon ook wel echt je vraag beantwoordt. Omdat pathologische leugenaars goed kunnen manipuleren, vinden ze het ook niet lastig om vragen te ontwijken. Dat doen ze dan bijvoorbeeld door van onderwerp te veranderen.
Ook als je de leugenaar vragen stelt of vraagt naar bepaalde details, kunnen ze daar niet goed mee overweg en veranderen ze liever van onderwerp of proberen ze je op een andere manier af te leiden. Als je iemand wil testen, ga dan eens veel gedetailleerde vragen stellen en kijk hoe de persoon daarop reageert.
Pathologische leugenaars hebben veel oog voor detail, maar zijn vaak niet in staat om iemands vraag concreet te beantwoorden. Kritische vragen kunnen onverwachts komen. Door concreet antwoord te geven, is de kans groot dat de leugenaar zichzelf verraadt. Vermijden is dan de beste oplossing.
4. Agressief reageren
Agressief reageren is ook één van de kenmerken van een pathologische leugenaar. Op het moment dat pathologische leugenaars worden betrapt op liegen, hebben ze de neiging om agressief te reageren. Hoe iemand reageert als hij/zij geconfronteerd wordt met zijn/haar leugenachtige gedrag, kan dus een hoop zeggen. De persoon zal er ook alles aan doen om zijn/haar mooie verhalen weer geloofwaardig te maken.
En als iemand hun verhaal ontkracht, dan zullen ze ook in de aanval schieten. Behalve agressief te reageren, zijn ze ook geneigd om de rollen om te draaien en de andere persoon te beschuldigen.
Een ander persoon zal over het algemeen veel minder intens reageren als hij/zij wordt geconfronteerd met liegen.
5. Heeft andere onderliggende psychische problemen of verslavingen
Zoals eerder vermeld, hebben pathologische leugenaars meestal ook andere psychische problemen. Ze zijn vaker depressief, kunnen lijden aan borderline of narcisme, of hebben anders een bipolaire stoornis ontwikkeld.
Je zou pathologisch liegen kunnen zien als een verslaving. Naast deze verslaving zijn pathologische leugenaars ook vaker afhankelijk van andere middelen of activiteiten, zoals gokken of alcohol.
6. Maakt geen oogcontact
Ze zeggen wel eens dat de ogen de ziel weerspiegelen. Pathologische leugenaars zijn soms geneigd om oogcontact te vermijden, of anders juist overmatig oogcontact met anderen te maken. Als ze dit laatste doen, denken ze dat ze geloofwaardiger over zullen komen.
7. Kan geen relaties onderhouden
Eén van de andere kenmerken van een pathologische leugenaar is dat hij/zij vaak instabiele relaties heeft (gehad). Ze kunnen geen langdurige relaties onderhouden, en dat komt natuurlijk door dat constante liegen. Het is dus handig om na te gaan wat voor relaties de persoon heeft, en te checken of hij/zij in het verleden vooral korte relaties heeft gehad. Behalve het liegen, zijn pathologische leugenaars ook gewoon niet goed in staat om empathisch te zijn. En empathie is nu eenmaal essentieel voor het onderhouden van relaties.
Als iemand niet kan aanvoelen hoe zijn/haar partner of vriend(in) zich voelt, wordt het moeilijk om een gezonde relatie op te bouwen. Pathologische leugenaars gaat het puur om het eigen gewin. Het kan hem/haar weinig boeien hoe een ander zich voelt.
8. Lichaamstaal
Ook hebben mensen die pathologisch liegen vaak een overdreven ontspannen lichaamshouding. Een gemiddelde mens die een leugentje vertelt, zal er juist gespannen bij staan. Het is vaak makkelijk om zo iemand te betrappen door die houding, maar de pathologische leugenaar kan heel goed doen alsof. De pathologische leugenaar voelt zich totaal niet schuldig bij het vertellen van leugens. Ze doen het immers continu en aan één stuk door. Daarom hebben ze ook geen reden om er gespannen bij te staan. Lichaamstaal kan je dus ook iets vertellen als je wil achterhalen of iemand liegt of de waarheid vertelt.
9. Voegt overdreven veel details toe
In een poging om hun verhalen geloofwaardig te maken, zullen pathologische leugenaars geneigd zijn om van te voren een ‘goed’ verhaal te verzinnen. Ze denken dat ze geloofwaardiger op anderen overkomen als ze het verhaal gedetailleerd maken. Maar daar is waar het mis gaat: het verhaal wordt overdreven gedetailleerd.
Ook kan het zijn dat er weinig samenhang in de verhaallijn zit. De persoon vertelde bijvoorbeeld dat hij bij de slager stond en vervolgens was hij ineens op een festival. Als ze hun verhaal gaan aanpassen, raken ze gestrest. De verhalen zijn dramatisch en lijken niet te kloppen. Je kunt het maar moeilijk volgen, omdat dingen elkaar tegen lijken te spreken.
10. Speelt de held of het slachtoffer
De laatste van het rijtje kenmerken van een pathologische leugenaar is dat ze zich in hun verhalen presenteren als de held of anders het slachtoffer. Dit doen ze weer om de aandacht te krijgen. Hij/zij kan de verhalen precies zo verzinnen dat hij/zij één van die rollen aanneemt. Denk bijvoorbeeld aan een ernstige situatie waarin hij de held was en mensen van de dood redde. Of een vreselijke situatie waarin hij het slachtoffer was, om zo medelijden bij anderen op te wekken. Het lijkt bijna alsof de pathologische leugenaar dan gevoelens heeft en ook heel sociaal is. Als je merkt dat iemand steeds weer op één van deze manieren de aandacht probeert te krijgen, dan moet je je dus afvragen of hij/zij de waarheid vertelt.
Hoe omgaan met een pathologische leugenaar?
Je kent nu de kenmerken van een pathologische leugenaar. Maar wat kun je nu het beste doen als je een relatie hebt met zo iemand? Of als je een pathologische leugenaar als collega hebt, of zelfs als baas? Hieronder geven we een aantal tips om je te helpen hiermee om te gaan.
Houd je kalm
Als jij iemand in je nabije omgeving hebt die pathologisch liegt, kan dat enorm lastig zijn. Je zult vaak boos zijn op die persoon en je vindt het moeilijk om op een normale manier met hem/haar om te gaan.
Toch is het belangrijk om niet boos te worden en kalm te blijven. Want boos worden zal alleen maar averechts werken. Blijf rustig, maar breng je boodschap wel duidelijk over. Ook dien je je grenzen aan te geven en tegelijkertijd niet te emotioneel te worden.
Vermijd het veroordelen van de leugens
Je kunt de pathologische leugenaar niet dwingen om te stoppen met zijn/haar gedrag. Een bepaalde gebeurtenis of een persoonlijkheidsstoornis hebben er misschien toe geleid dat liegen een soort van overlevingsmechanisme is geworden.
Daarom is het belangrijk om de leugens niet meteen te veroordelen. Je grenzen aangeven mag altijd, maar houd je oordeel voor je. Ook mag je best zeggen dat de ander goed is zoals hij/zij is, zonder het leugenachtige gedrag natuurlijk.
Hulp zoeken
Het kan fijn zijn als je voorstelt om samen hulp te zoeken. Iemand die pathologisch liegt, heeft professionele hulp nodig. Als jij laat merken dat je hem/haar steunt in die keuze, kan dat het proces een stuk makkelijker maken. Het kan zijn dat de persoon in de eerste instantie weerstand gaat bieden en er niets vanaf wil weten. Het zal voor hem/haar moeilijk zijn om te erkennen dat er iets mis is en dat hij/zij geholpen moet worden. Probeer hem/haar niet te dwingen, maar geef aan dat je je zorgen maakt. Noem ook de voordelen van professionele hulp voor de persoon om hem/haar te overtuigen.
Het ligt niet aan jou
Als iemand constant tegen je liegt, kan dat een negatieve invloed hebben op je zelfvertrouwen. Misschien vraag je jezelf af hoe je zo stom kon zijn om al die leugens te geloven.
Maar houd in je achterhoofd dat pathologische leugenaars enorm goed zijn in manipuleren. We bedoelen dhiermee te zeggen dat het absoluut niet ‘dom’ is of raar dat je je hebt laten misleiden. Nu je hebt ervaren hoe het is om gemanipuleerd te worden en weet dat de verhalen niet kloppen, kun je die informatie gebruiken om anderen te helpen of jezelf er in de toekomst tegen te beschermen. Je kunt er ook voor kiezen om de leugenaar aan te spreken op zijn/haar gedrag.
Kies voor jezelf
Misschien zit de pathologische leugenaar nu in therapie, maar heb je nog steeds het gevoel dat de persoon een grote, negatieve invloed heeft op je. In dat geval moet je sterk zijn en voor jezelf kiezen. Als een ander jouw leven zodanig bepaalt dat je eraan onderdoor gaat, dan is het tijd om stappen te ondernemen. Worst case scenario moet je je relatie met de leugenaar compleet beëindigen. Dat kan soms pijnlijk zijn, maar is uiteindelijk het beste voor jezelf. Als je het contact niet helemaal wil verbreken, probeer dan het contact tot een minimum te beperken.
Behandelen
Als iemand alle kenmerken van een pathologische leugenaar laat zien, is behandeling de beste oplossing. Ook al adviseren we je om professionele hulp te zoeken voor de persoon, is het niet gegarandeerd dat de persoon ook daadwerkelijk zal veranderen. Behandeling slaat namelijk niet altijd aan, omdat pathologische leugenaars er nu eenmaal voor willen blijven zorgen dat ze niet betrapt worden. En als ze durven te erkennen dat ze een probleem hebben, zal zo’n verandering in gedrag veel moeite en de nodige tijd kosten.
De kenmerken van een pathologische leugenaar: Conclusie
Je hebt in dit artikel kennis gemaakt met de verschillende kenmerken van een pathologische leugenaar. Je zou nu beter moeten weten hoe je er eentje herkent, en ook hoe je het beste met zo iemand om kunt gaan.
Als jij vermoedt dat je te maken hebt met een pathologische leugenaar, is het essentieel om dat gevoel serieus te nemen. Je kunt bijvoorbeeld contact opnemen met zijn/haar familie en vrienden om na te gaan of je vermoeden inderdaad klopt. Als dat zo is, is het belangrijk dat de persoon geholpen wordt.
Fijn als je ervoor kiest om een pathologische leugenaar te helpen, maar het is belangrijk om je eigen grenzen aan te blijven geven. Blijf voor jezelf kiezen. Het kan natuurlijk onwijs moeilijk zijn om afstand te moeten doen van je partner of een familielid. Toch is het van belang om je eigen grenzen goed te blijven bewaken en te begrijpen of het je gelukkig maakt als je contact met deze persoon zou houden. Pathologische leugenaars kunnen naar zijn en een negatieve invloed hebben op je leven. Ze kunnen je zelfvertrouwen aantasten en om dat weer op te bouwen, is geen makkelijk proces.