“Fathers, be good to your daughters. You are the god and the weight of her world.” – John Mayor
Herinner je je dit prachtige nummer van John Mayor nog? Het gaat over de basis die ouders leggen voor hoe hun dochter in het leven komen te staan en met name vaders.
De vader-dochterrelatie is een hele bijzondere en zou gekoesterd en aangemoedigd moeten worden.
Een positieve relatie tussen een vader en zijn dochter kan namelijk een enorme impact hebben op het leven van een jong meisje en zelfs bepalen of ze zich ontwikkelt tot een sterke, zelfverzekerde vrouw.
De invloed van een vader op het leven van zijn dochter vormt haar zelfrespect, zelfbeeld, zelfvertrouwen en visie op haar relatie met mannen.
Helaas hebben niet alle vaders een positieve invloed op hun dochter en sommige vaders zijn triest genoeg ronduit schadelijk.
Ik herinner mij dat de vader van een mijn beste vriendinnen vroeger altijd tegen haar zei dat ze veel te dik was.
“Je bent veel te dik, als je zo dik blijft, zal ik je nooit naar het altaar kunnen begeleiden”.
Maar toen we onlangs samen aan de koffie zaten, liet zij mij een paar foto’s van vroeger zien en zagen we hoe slank ze toen eigenlijk was.
Het probleem is dat ze vroeger geloofde wat haar vader tegen haar zei. Ze dacht echt dat ze dik was, hoewel daar echt geen sprake van was.
Nu ze volwassen is, kan ze gewoon niet geloven dat ze hem ooit heeft geloofd!
Een andere vriendin op de middelbare school sprak vaak over de dreigementen van haar vader.
Hij zou nooit meer met haar praten, als ze na het behalen van haar diploma niet naar zijn universiteit zou gaan.
Een weer een andere vriendin vertelde hoe haar vader haar goede cijfers en vrijwilligerswerk wat ze deed voortdurend bagatelliseerde, omdat ze ‘op de wereld was om te trouwen en baby’s te krijgen’.
Vroeger dacht je misschien dat als je je twintiger jaren zou bereiken of zeker je dertiger jaren, je alles voor elkaar zou hebben: een succesvolle carrière, een fijne en stabiele relatie, een leuk en levendig sociaal leven en een fijne plek om te wonen.
Maar dan realiseer je je dat je dit stadium nog lang niet hebt bereikt. Heel veel dingen op je wensen en to-do-lijstje zijn nog niet afgevinkt.
Je zelfvertrouwen neemt af en je begint je af te vragen wat er mis is gegaan. Je gaat nadenken over je jeugd en je blikt terug op je opvoeding.
Dan opeens gaan je gedachten terug naar je vader. Je vader was een bijzondere man en leek alles voor elkaar te hebben, hij was succesvol, populair en een enorme charmeur.
Hoewel jij constant twijfelt aan je eigen kunnen, leek je vader daar nooit last van te hebben.
Hij maakte van iedere dag een feestje en … je was dol op hem.
Nu je volwassen bent en terugkijkt, vraag je je af of het gedrag van je vader wel ‘normaal’ was.
Barste hij gewoon van het zelfvertrouwen of neigde zijn gedrag naar pure arrogantie en had hij narcistische trekken?
En vervolgens stel je jezelf ineens de vraag of je opgevoed door iemand met narcistische neigingen of dat had je te maken met iemand met een pure persoonlijkheidsstoornis.
Als je jong bent, neem je je gezinssituatie als vanzelfsprekend aan.
Ieder gezin is immers anders, met een eigen reeks ongeschreven regels, geheimen en genuanceerde gedragspatronen.
We nemen onze ouders voor lief, “voor iedereen zal het wel zo zijn”.
Misschien was je vader wel een narcist, maar je nam gewoon aan dat alle vaders zoals hij waren.
Hier zijn enkele tekenen die erop kunnen wijzen dat je vader een narcist is
- Je vader was egocentrisch en behoorlijk ijdel. Hij had een opgeblazen gevoel van eigenwaarde, waardoor hij er van overtuigd was dat hij superieur was en alleen recht had op het beste.
- Je vader gebruikte mensen voor zijn eigen voordeel. Hij maakte misbruik van andere mensen en buitte mensen zelfs uit. Het leek wel of iedereen alles voor hem deed, althans dat verwachtte hij tenminste.
- Je vader was een hele charismatische man. Hij genoot van bewondering van anderen en iedereen wilde bij hem in de buurt zijn. Hij vond het heerlijk om in het middelpunt van de belangstelling te staan en vooral als hij complimenten kreeg, zag je hem groeien.
- Je vader had een grote fantasie. Hij kon uren praten over zijn prestaties en behaalde successen en daarbij overdreef hij vaak. Zijn fantasieën over succes, prestige en genialiteit waren oneindig en zijn ambities en doelen grensden aan het onrealistische.
- Je vader kon niet goed met kritiek omgaan. Er was niets zo erg als kritiek. Als hij kritiek kreeg van andere mensen, reageerde hij fel en vaak werden mensen genegeerd en daarna helemaal vermeden.
- Je vader kon heel erg kwaad worden. De woede van je vader was ronduit beangstigend. In tegensteling tot andere mensen, die boos worden en schreeuwen, voelde je de woede van je vader tot op je botten.
- Je vader kon zich zeer onsympathiek en afstandelijk gedragen. Narcisten hebben vaak moeite met empathie, ze negeren vaak hoe anderen zich voelen en maken hun gevoelens ongeldig. Zijn eigen gevoelens deden er uiteraard wel toe.
- Je vader was niet vaak thuis. Als je terugkijkt op je kinderjaren, herinner je je ook vast dat je hem niet vaak zag. Andere vaders leken veel meer tijd met hun gezinnen door te brengen. Jouw vader zocht zijn plezier veekal op andere plaatsen, buiten het gezin. Hij leek te hunkeren naar aandacht en hij leek zich meer zorgen te maken over wat anderen van hem dachten dan over hoe zijn eigen kinderen over hem dachten.
- Je vader deed wat hij wilde, ook in de omgang met jou. Narcisten hebben moeite om zich in anderen verplaatsen, dus had hij niet echt door wat jij leuk vond. Als jullie samen iets gingen doen, deden jullie dingen die hij leuk vond. Dat jij het ook een leuke bezigheid vond, was slechts een leuke bijkomstigheid.
- Je vader wilde dat je er geweldig uitzag voor zijn vrienden en collega’s. Dit klinkt erg verdrietig, maar in zijn ogen was je het belangrijkst voor hem als hij met je kon pronken en over je kon opscheppen.
- Je vader kon je niet echt geven wat je nodig had. Hoewel hij ervoor zorgde dat je op materieel vlak niets tekort kwam, voelde je je op een andere manier tekort gedaan. Je wilde zijn aandacht en genegenheid, maar kreeg die maar sporadisch en alleen als het hem uitkwam.
Narcistische trekken of een persoonlijkheidsstoornis?
Als je deze bovenstaande eigenschappen bekijkt, kunnen sommigen daarvan je bekend voorkomen en andere misschien helemaal niet.
Sommige kunnen voor jou als waarheid zijn, terwijl andere dat minder doen.
Dit kan het verschil zijn tussen iemand, die een hoog niveau van zelfvertrouwen heeft, wat narcistische trekken (die veel mensen hebben ) of ronduit een narcistische persoonlijkheidsstoornis heeft.
Uiteraard zit hier veel onderscheid in.
Narcisme gaat niet alleen over een hoog zelfvertrouwen, het is een liefde voor jezelf, die is veranderd in extreme vooringenomenheid.
Narcisme kan zo pathologisch worden dat het voldoet aan de criteria van een persoonlijkheidsstoornis.
In de psychiatrie wordt een narcistische persoonlijkheidsstoornis (NPD) als volgt gedefinieerd:
De kenmerken van een narcistische persoonlijkheidsstoornis (NPD) zijn grootsheid, een gebrek aan empathie voor andere mensen en een behoefte aan bewondering.
Mensen met deze aandoening worden vaak omschreven als arrogant, egocentrisch, manipulatief en veeleisend.
Ze kunnen ook grootse fantasieën hebben en zijn er misschien van overtuigd dat ze een speciale behandeling verdienen.
Deze kenmerken beginnen meestal in de vroege volwassenheid en moeten consequent duidelijk zijn in meerdere contexten, zoals op het werk en in relaties.
Mensen met NPD proberen vaak om te gaan met andere mensen van wie ze denken dat ze uniek zijn of op de een of andere manier begaafd zijn, wat hun eigen gevoel van eigenwaarde kan vergroten.
Ze hebben de neiging om buitensporige bewondering en aandacht te zoeken en hebben moeite om kritiek of nederlaag te tolereren.
Kenmerken van een narcistische vader
Het identificeren van een narcistische vader kan moeilijk zijn. Er zijn echter een aantal zeer opvallende signalen, waarop je kunt letten:
- Een narcistische vader leeft door middel van zijn kind en projecteert zijn behoeftes op zijn kind. Dit is de vader die van zijn kinderen verwacht dat hij in zijn voetsporen treden (hetzelfde carrièrepad, naar dezelfde school gaat en/of de dromen van vader verwezenlijken).
- Een narcistische vader marginaliseert het kind. Dit is de vader die daadwerkelijk wordt bedreigd door het potentieel en de successen van het kind. Als het kind slaagt, zit er voor vader niets anders op dan het kind naar beneden te halen, zodat deze zich slechter zal gaan voelen over zichzelf (en vader weer een beter gevoel krijgt over zichzelf).
- Een narcistische vader voelt zich superieur ten opzichte van anderen. Narcistische vaders hebben een opgeblazen gevoel van eigenwaarde en zullen op hun kinderen projecteren dat ze in elk opzicht superieur zijn.
- Een narcistische vader manipuleert. Manipulatie is de meest voorkomende eigenschap van een narcist. Vaak zetten ze dit in om het kind schuldgevoelens aan te praten (“Kijk wat ik voor je heb gedaan en jij bent altijd ondankbaar”), te beschuldigen (“Het is jouw schuld, dat ik ongelukkig ben”), een schaamtegevoel te geven (“Je brengt me in verlegenheid”) en emotioneel te manipuleren (“Je bent geen goede dochter/zoon als je niet voldoet voldoen aan mijn verwachtingen”).
- Een narcistische vader heeft geen empathie. De narcistische vader kan zich niet bewust inleven in van de gevoelens van een kind en deze als echt valideren.
- Een narcistische vader verwacht dat het kind voor de rest van zijn leven voor hen zorgt (co-dependency), zowel op emotioneel, fysiek en financieel gebied. Als het kind deze afhankelijkheid probeert te doorbreken, zal de vader het kind tot schuldgevoelens aan proberen te praten om zijn doelen te bereiken.
Nu je een goed beeld hebt van hoe een narcistische vader eruit kan zien, gaan we nu kijken naar welke impact hij op zijn kinderen kan hebben.
De impact van een narcistische vader
Als een vader aan een narcistisch persoonlijkheidsstoornis lijdt, kan dit zorgen voor een grote chaos in het gezin, vooral als het gezin is gebaseerd op het eeuwenoude model waarin vader het hoofd van het gezin is.
Kinderen die in dit model opgroeien, kijken immers tegen hun vader op en zoeken leiderschap bij hem.
Maar als vader een narcist is, kan er grote schade aan het gezin worden toegebracht.
Narcistische ouders gaan in het algemeen voorbij aan grenzen, manipuleren hun kinderen door hen genegenheid te ontzeggen (totdat ze presteren) en kunnen niet aan de behoeften van hun kinderen voldoen, omdat hun eigen behoeften op de eerste plaats komen.
Omdat imago zo belangrijk is voor narcisten, kunnen ze perfectie van hun kinderen eisen.
Kinderen van een narcistische vader kunnen op hun beurt een druk voelen om hun talenten, intelligentie of charisma te vergroten.
Als ze falen, kan dit hen duur komen te staan.
In feite worden jonge kinderen al vanaf klein af aan gekweld door emotionele stress.
Voor de narcist kunnen kinderen niet perfect zijn.
En kinderen kunnen niet begrijpen dat hun vader de oorzaak is van hun problemen en geven zichzelf uiteindelijk de schuld.
Dochters van narcistische vaders
Volwassen dochters van narcistische vaders geven vaak aan dat ze zich ‘onbevredigd’ voelen als het gaat om het krijgen van wat ze van hun vaders nodig hadden.
Ze kregen nooit genoeg aandacht en zouden moeten strijden met broers en zussen om tijd met papa.
“Als jong kind zei haar vader altijd hoe mooi ze was.
Maar naarmate ze ouder werd, liet hij geen kans ongemoeid om commentaar te leveren op haar gewicht en houding”.
Dochters van narcistische vaders nemen deze problemen mee naar hun volwassenheid, zelfs als ze succesvol zijn in het leven.
Ze hebben het gevoel dat ze nooit goed genoeg zullen zijn.
Op relationeel vlak lopen dochters van narcistische vaders ook tegen de nodige problemen aan.
Ze voelen zich vaak kwetsbaar en ze zijn bang dat ze voor iemand anders wordt gedumpt.
Ze gaan relaties uit de weg of nemen zelf een narcistische rol op zich om zich te redden in een relatie. Beide scenario’s zijn niet gezond.
Een dochter heeft de aanbidding van haar vader nodig; het bevestigt haar en helpt haar met het internaliseren van haar bijzonderheid. Gezonde vaders geven hun dochters dat cadeau.
Je bent speciaal en je verdient liefde, gewoon omdat jij jij bent.
Omgaan met je narcistische vader, hoe doe je dat
Net als ieder ander mens verlang ook jij op enig moment naar normaliteit in je leven.
Het zal je dus niet verbazen als ik zeg dat het helen van de wond van je vader de plek is om te beginnen.
Dit kan klinken als een overweldigende onderneming, maar neem van mij aan dat het de strijd op de lange termijn zeker waard is.
Welke weg je hiervoor kiest, ligt helemaal aan jou, maar ik geef je enkele suggesties, die je kunt overwegen:
Stel duidelijke grenzen. Het feit dat je de kwetsende opmerkingen van je vader herkent, hoeft nog niet te betekenen dat je zijn gedrag moet accepteren.
Als hij een tirade begint, erken dit gedrag dan onmiddellijk.
Dingen zeggen als “Dit is geen constructief gedrag” en “Stop hiermee, hier worden we niet wijzer van” zijn twee manieren om hem te laten weten dat je zijn gedrag niet accepteert.
Accepteer je vader zoals hij is en laat het los.
Een narcistische vader accepteren is moeilijk. Probeer te accepteren dat zijn narcisme is wie hij is en dat er is niets wat jij daaraan kunt veranderen.
Probeer ook zijn arrogante gedrag en constante behoefte aan ego-streling te zien zoals het is en probeer hem in gedachten op zijn plaats te zetten.
Het kan zijn dat hij dan uiteindelijk in je gedachten verandert in slechts een irritante vader, die op zijn tijd best lief kan zijn.
Onthoud dat jij hem niet kunt fiksen, tot die beslissing moet hij zelf komen.
Hoe meer je je best doet om hem dingen over zichzelf te laten inzien, hoe erger het zal worden.
Houd je verwachtingen realistisch en laag. Verwacht niet dat een relatie met een narcistische persoon gebaseerd is op gelijkwaardigheid of wederkerigheid.
Narcisten zijn egoïstisch en kunnen jouw behoeften niet op één lijn stellen met die van henzelf.
Houd een aantal dingen voor jezelf.
Wees uitermate voorzichtig met het toevertrouwen en delen van gevoelige informatie, zoals geheimen of belangrijke prestaties.
Het ontbreekt narcisten aan empathie en het vermogen om anderen te valideren en daarom zullen ze dit soort dingen niet behandelen met het respect dat ze verdienen.
Het ontbreekt narcisten ook aan empathie en daarom zul je waarschijnlijk niet de reactie ontvangen waarop je had gehoopt.
Zorg ervoor dat hij je geen pijn meer kan doen.
Als je merkt dat je vader een woedeaanval krijgt, kun je besluiten om direct te vertrekken.
Nogmaals, geef je grenzen duidelijk aan en zeg dat je dit gedrag niet accepteert, maar als je je niet veilig voelt, vertrek dan meteen.
Manipuleer zelf ook een beetje.
Als je iets van een narcist gedaan wilt krijgen, overtuig hem dan dat hetgeen je wilt ook in zijn voordeel zal zijn.
Niemand is een voorstander van liegen, maar sommige narcisten kunnen worden gemanipuleerd.
Als je iets voor elkaar wilt krijgen, draai het dan zo dat jouw verzoek in hun voordeel lijkt te zijn.
Heb medeleven.
Arrogantie is niet echt een eigenschap, die sympathie of mededogen opwekt, maar medeleven en empathie voor je narcistische vader hebben, kan bevrijdend werken.
Erken dat je vader dit waarschijnlijk van jou nodig heeft. Hij uit het misschien op een aparte manier, maar hij geeft wel om je.
Als je volwassen bent, je eigen leven leidt en dus niet meer onder het dak van je vader leeft, is het naleven van sommige van zijn wensen soms de eenvoudigste manier om met hem om te gaan.
Het klinkt misschien cliché, maar hij blijft toch je vader.
Soms is het gewoon makkelijker om te doen wat hij vraagt, omdat het de strijd gewoon niet waard is.
Laat je eigen autoriteit gelden en daag de zijne uit.
Vaak komen narcisten met hun gedrag weg omdat het door anderen (passief) wordt toegestaan.
Misschien kun je een gezaghebbend standpunt innemen en het krachtig tot hem laten doordringen dat zijn vernederende houding onaanvaardbaar is.
Je bent immers geen kind meer en je bent niet meer zo kwetsbaar voor zijn afwijzing of woede.
Als je besluit om dit te doen, wees dan voorbereid op tegenslagen. Nogmaals, narcisten hebben een hekel aan kritiek.
Beslis of je de relatie wilt verbreken.
Nu je volwassen bent, heb je zeggenschap over je eigen leven.
Sommige narcistische ouders hebben de neiging tot geweld of misbruik, wat gepaard gaat met hun eigengerechtigheid.
Als je vindt dat de relatie met je vader ronduit giftig of gevaarlijk wordt, verbreek dan de banden.
Geef een draai aan je toekomst –
Veel jonge vrouwen, die zijn opgegroeid met een narcistische vader, neigen ook een relatie aan te gaan met een narcistische partner.
Doe je best om de signalen te onthouden en erken ze in je partner.
Door een herhaling van het verleden te voorkomen, kun je een cirkel doorbreken en een geweldige partner ontmoeten, die echt van je houdt en je respecteert.
Ga op zoek naar goede therapie.
Je vader blijft je vader en je zult een manier moeten vinden om met hem in het reine te komen voor wie hij is en hoe hij je heeft gekwetst.
Te denken valt aan therapeuten, die gespecialiseerd zijn in huiselijk geweld (waaronder emotionele mishandeling) of narcistische mishandeling.
Er zijn veel mensen, die te maken hebben gehad met een narcistische ouder en je bent zeker niet de enige!
Door hulp te zoeken en te helen, kun je je eigen toekomst en die van jouw kinderen echt veranderen.
Zoek andere waardevolle op mensen op in je leven.
Hoewel een narcistische vader het bijna onmogelijk maakt om zonder trauma op te groeien, zijn er misschien andere mensen, die je in die moeilijke tijd hebben ondersteund of dat nog steeds doen.
Als je terugkijkt op je kinderjaren, herinner je je misschien een opa of oma, een coach, een leraar, een therapeut of een religieuze figuur, die jou echt waardeerde en je begreep.
Of misschien heeft je moeder wel een grote positieve bijdrage in je leven gehad. Daar hoop ik in ieder geval op.
Tot slot, realiseer de waarde in jezelf. Je hoeft niet geweldig te zijn om goed genoeg te zijn.
