In de moderne cultuur wordt de term “narcistisch” vaak makkelijk gebruikt, normaal gesproken wordt er ijdelheid en zelfingenomenheid bedoeld.
Dit maakt van narcisme een eigenschap dat bijna iedereen heeft en de symptomen van echte narcisten lijken daardoor minder erg.
Terwijl narcisme echt bestaat, is narcisme als een volwaardige persoonlijkheidsstoornis totaal anders.
Mensen die aan de criteria voldoen voor een narcistische persoonlijkheidsstoornis of degenen die karaktertrekken hebben van een antisociale persoonlijkheidsstoornis kunnen zich op extreem manipulatieve manieren gedragen binnen de context van intieme relaties omdat ze bedriegen, geen medeleven voelen, en ze de neiging hebben om interpersoonlijk uitbuitend te zijn.
Ook al zal ik me richten op narcistische misbruikers in dit artikel, kan dit ook enigszins van toepassing zijn op interacties met mensen die een antisociale persoonlijkheidsstoornis hebben, vanwege het feit dat een aantal symptomen van deze twee persoonlijkheidsstoornissen met elkaar overeenkomen.
Het is belangrijk in welke relatie dan ook dat we de aanwijzingen leren te herkennen wanneer we met mensen te maken hebben die boosaardige narcisme en/of antisociale trekken laten zien, zodat we onszelf beter kunnen beschermen tegen uitbuiting en mishandeling, we gepaste grenzen kunnen stellen met anderen, en dat we goede beslissingen maken over wie we in ons leven laten.
Het leren begrijpen waar die toxische interacties vandaan komen en hoe deze invloed hebben op ons heeft een enorme impact op ons vermogen om aan zelfzorg te doen.
Pas op voor de volgende verborgen manipulatieve tactieken als je iemand date of een ander soort relatie hebt:
1. De Idealisatie-; Devaluatie-;Weggooi-fase
Narcisten en mensen met antisociale trekjes hebben de neiging romantische partners te onderwerpen aan drie fasen binnen de relatie.
De idealisatie-fase (die vaak het meest sterk is tijdens het begin van de relatie of het daten) bestaat uit jou op een voetstuk te plaatsen, jou zijn/haar middelpunt maken, vaak contact met je zoeken, en je overspoelen met vleiende en lovende woorden.
Je bent ervan overtuigd dat de narcist niet zonder jou zou kunnen leven en dat je je zielsverwant hebt gevonden.
Let op: het oneindige appen, oppervlakkige vleiende woorden en altijd bij je willen zijn.
Dit is een techniek die bekend staat als het “bombarderen met liefde” en het wordt gebruikt om slachtoffers binnen te hengelen: ze zijn gevleid door de constante aandacht die ze van de narcist krijgen.
Je wordt voor de gek gehouden dat deze narcist echt interesse in jou heeft, terwijl hij of zij in feite interesse heeft in je afhankelijk te maken van hun oneindige lof en aandacht.
De devaluatie-fase volgt na deze idealisatie-fase, en tijdens deze fase ga je je afvragen waarom je zo plotseling van het voetstuk werd geworpen.
De narcist zal aanhankelijk en dan opeens weer afstandelijk doen, je bekritiseren, je op een achterbakse en duidelijke manier neerhalen, je met anderen vergelijken, je het gevoel geven dat je tegen een muur praat, zich emotioneel van je terugtrekken en je negeren als je niet hebt voldaan aan hun extreme “verwachtingen”.
Omdat het “aanhankelijke” aspect van deze fase berust op wisselend gedrag waarbij de narcist je inconsequente vlagen geeft van de idealisatie-fase, raak je ervan overtuigd dat jij misschien de schuldige bent en dat je de reacties van de narcist onder “controle” kan houden.
Je wordt misleid om je het idee te geven dat als je leert niet zo “aanhankelijk” of “veeleisend” te zijn dat de narcist je zal belonen met het liefdevolle gedrag dat ze in het begin hebben laten zien.
Deze woorden worden vaak door narcisten gebruikt om slachtoffers te vernederen als zij rouwen om het verlies van de idealisatie-fase of wanneer zij normaal reageren omdat ze worden uitgelokt.
Het is een manier om controle uit te oefenen op je logische emotionele reacties wanneer narcisten doen alsof ze je niet horen, wanneer ze zich emotioneel terugtrekken en wanneer ze zich inconsequent gedragen.
Jammer genoeg is het tijdens de devaluatie-fase zo dat de ware ik van de narcist naar boven komt.
Je moet begrijpen dat de man of vrouw met wie je de relatie begon niet bestaat.
De ware aard komt nu pas naar de oppervlakte, dus zal het erg moeilijk zijn als je probeert het beeld dat de narcist je liet zien te verzoenen met zijn of haar recente gedrag.
Ook al kan de narcist nogal bezittelijk en jaloers zijn wat jou betreft, hij of zij ziet jou als object en een bron waar het narcisme gevoed kan worden, de narcist heeft altijd de neiging om dit gedrag op jou te projecteren.
De narcist doet alsof jij de aanhankelijke bent als je reageert op zijn of haar terugtrekken en probeert jou van alles te onthouden, terwijl de narcist zelf vroeg in de relatie verwachtingen heeft gesteld om heel vaak contact te hebben.
Tijdens de weggooi-fase verlaat de narcist zijn of haar slachtoffer op de meest vreselijke, vernederende manier mogelijk door het slachtoffer te overtuigen dat hij of zij geen waarde heeft.
Dit kan op veel manieren, namelijk: het slachtoffer verlaten voor een andere geliefde, het slachtoffer in het openbaar vernederen, expres de partner een lange tijd negeren, agressief zijn op een fysieke manier en een heel scala aan andere vernederende gedragspatronen om het slachtoffer duidelijk te maken dat hij of zij niet langer van belang is.
Hoewel “normale” relaties ook op dezelfde manier kunnen eindigen is het verschil dat de narcist vaak duidelijk maakt dat hij of zij van plan is om je pijn te doen door niet tegen je te praten, geruchten over je te verspreiden, vreemd te gaan, je te beledigen en je respectloos te behandelen tijdens de weggooi-fase.
In tegenstelling tot “normale” partners zullen narcisten er zeker voor zorgen dat je het hoofdstuk nooit kunt afsluiten, en als je besluit om bij hen weg te gaan zullen ze misschien besluiten om je te stalken, zo kunnen ze je laten zien dat zij nog altijd de macht in handen hebben.
2. Gaslighting.
Hoewel gezonde relaties ruimte bieden om op een respectvolle manier het met elkaar oneens te zijn en de gevoelens van de ander in acht te nemen, zal gaslighting en constante emotionele invalidatie bij de narcist de norm worden.
Gaslighting is een techniek die de misbruiker gebruikt om je te overtuigen dat jouw perceptie van het emotionele misbruik niet klopt.
Tijdens de devaluatie-fase en de weggooi-fase zal de narcist vaak je emoties niet serieus nemen, deze bekritiseren, en zijn of haar misbruik afdoen als jouw schuld.
Frequent gebruik van frases als “Je hebt het uitgelokt,” “Je bent te gevoelig,” “Ik heb dat nooit gezegd,” of “Je neemt het allemaal te serieus” waarna de uitspattingen van het misbruik de gewoonte van de dag zullen zijn en de narcist het gewend is om je te gaslighten zodat je denkt dat het misbruik echt jouw schuld is of dat er nooit sprake van misbruik was.
Narcisten zijn meester in jou aan jezelf en aan het misbruik te laten twijfelen.
Daarom lijden slachtoffers zo vaak nog na het einde van de relatie met de narcist, want de emotionele invalidatie die ze hebben ontvangen heeft hen het gevoel gegeven machteloos te zijn in hun vertegenwoordiging en percepties.
Deze zelftwijfel staat hen toe om in een verkeerde relatie te blijven zelfs als het duidelijk is dat het een toxische relatie is, want ze worden geconditioneerd om hun eigen instinct en interpretaties van gebeurtenissen niet te vertrouwen.
3. Smaadcampagnes.
Narcisten hebben vaak harems omdat ze er dol op zijn als hun ego wordt gestreeld en ze hebben constant validatie nodig van de buitenwereld om hun grandioze gevoel van zelfingenomenheid te bevestigen en hun behoefte aan overdreven aanbidding te vervullen.
Daarom zijn ze sluwe kameleons die ook graag mensen behagen, ze veranderen in de persoonlijkheid die de situatie vraagt en passen deze persoonlijkheid aan op de persoon in kwestie om te krijgen wat ze willen.
Pas op voor mensen die ineens voor je neus van vorm lijken te veranderen – dit is een alarmsignaal dat ze niet authentiek zijn in hun interacties met jou en anderen.
Het is dan niet echt een verrassing dat de narcist niet lang na de weggooi-fase waarschijnlijk een smaadcampagne zal beginnen tegen jou om je af te schilderen als degene die labiel is, en dat deze campagne vaak succesvol is bij het steunnetwerk van de narcist, die vaak ook bestaat uit andere narcisten, mensen die het anderen naar de zin willen maken, mensen die medelijden hebben, net als mensen die makkelijk gecharmeerd zijn.
Deze smaadcampagne wordt gebruikt om drie dingen te bereiken:
1) jou af te schilderen als de misbruiker of labiele persoon en daarmee je beschuldigingen van misbruik te ontlopen;
2) het lokt bij jou een reactie uit, dus zal je labiliteit worden bewezen als je probeert zijn of haar beeld van jou tegen te spreken; en
3) het is een achterbakse techniek waarbij de narcist probeert je terug in het trauma van de relatie te zuigen, terwijl jij moeite hebt met een verband te leggen tussen de geruchten over jou en wie je echt bent door tegen de beschuldigingen in te gaan.
De enige manier om niet meegesleurd te worden in deze tactiek is door het contact volledig te verbreken met zowel de narcist als zijn of haar harem.
4. Triangulatie.
Gezonde relaties bloeien op door veiligheid; in ongezonde relaties komen veel uitlokkingen voor, onzekerheid en ontrouw.
Narcisten houden ervan om driehoeksverhoudingen in de liefde te veroorzaken en ze nemen graag meningen van anderen in acht om hun mening goed te praten.
Ze doen dit vaak zodat ze poppenspeler kunnen zijn met jouw emoties.
In het boek Psychopath Free, geschreven door Peace, wordt er over de methode van het trianguleren gezegd dat het een populaire manier is waarmee de narcist de controle over jouw emoties blijft houden.
Triangulatie bestaat uit het toevoegen van een ander iemand aan de dynamiek binnen de relatie, of het nou een ex-geliefde is, een maîtresse die hij op dit moment heeft, een familielid, of een wildvreemde.
Deze triangulatie kan gebeuren via social media, in levende lijve, of zelfs via de verhalen van de narcist zelf over de andere vrouw of man.
De narcist steunt op jaloezie als een krachtige emotie die ervoor kan zorgen dat je de concurrentiestrijd aangaat om zo zijn of haar genegenheid te winnen, dus uitlokkende opmerkingen als “Ik zou willen dat je meer was zoals zij,” of “Hij wil me terug in zijn leven, ik weet niet wat ik moet” zijn bedoeld om het slachtoffer van misbruik aan te zetten tot een concurrentiestrijd en zich onzeker te voelen over zijn of haar plaats in het leven van de narcist.
In tegenstelling tot gezonde relaties, waar jaloezie bespreekbaar wordt gemaakt en er meteen op een productieve manier mee wordt afgerekend, zal de narcist zonder twijfel je gevoelens kleineren en doorgaan met het ongepaste flirten en de affaires.
Triangulatie is de manier voor de narcist om de controle niet uit handen te geven en je onder de duim te houden – je bent zo druk met de concurrentiestrijd om zijn of haar aandacht voor je te winnen dat je je hoogstwaarschijnlijk minder zal focussen op de waarschuwingssignalen of manieren probeert te zoeken om uit de relatie te stappen.
5. Het gemaakte gezicht en het ware gezicht.
De narcist schuilt achter het pantser van een “gemaakt gezicht,” een constructie van kwaliteiten en karaktereigenschappen die hij of zij normaal gesproken aan de buitenwereld toont om aanbeden te worden en aandacht te krijgen.
Door dit pantser zul je waarschijnlijk de volledige onmenselijkheid en gebrek aan medeleven van de narcist begrijpen totdat je je in de weggooi-fase begeeft.
Dit kan ervoor zorgen dat het moeilijk is om vast te stellen wie de narcistische misbruiker echt is – de lieve, charmante en ogenschijnlijk berouwvolle persoon die heel even verschijnt na het misbruik, of de toxische partner die je belachelijk maakt, je het gevoel geeft dat je niet telt en je dagelijks kleineert?
Je lijdt aan veel cognitieve dissonantie terwijl je probeert de illusie van de narcist die je eerst hebt leren kennen te verzoenen met de kwellende gedragspatronen waar hij je aan onderwerpt.
Om om te kunnen gaan met deze cognitieve dissonantie zul je misschien jezelf de schuld geven voor zijn of haar misbruikende gedrag en proberen om jezelf te “verbeteren”, terwijl je niets verkeerd hebt gedaan, alleen om in het gemaakte gedrag van de narcist te blijven geloven tijdens de devaluatie-fase.
Tijdens de weggooi-fase onthult de narcist het ware gezicht en krijg je een glimp van de misbruiker te zien die altijd al ronddwaalde.
Je bent ooggetuige van zijn of haar kille, hardvochtige onverschilligheid terwijl je wordt weggegooid. Je zult nooit het ware gezicht van de narcist van nog dichterbij meemaken.
De manipulatieve, samenspannende charme die in het begin aanwezig was is niet meer – in plaats daarvan is het vervangen door echte minachtig die de narcist al die tijd al voor je heeft gevoeld.
Want weet dat narcisten niet echt medeleven voelen voor anderen – dat wil zeggen dat ze tijdens de weggooi-fase vaak absoluut niks voor je voelen behalve de opwinding dat ze weer een bron hebben uitgeput om hun narcisme te voeden.
Je was weer een nieuwe bron waar ze dit konden doen, dus houd jezelf niet voor de gek dat de magische connectie die je in het begin hebt meegemaakt op de een of andere manier toch echt was.
Het was een illusie, net zoals de identiteit van de narcist een illusie was.
Het is tijd om de stukjes op te rapen, geen contact te hebben, te helen en verder te gaan. Je was niet alleen het slachtoffer van narcistisch misbruik, maar ook een overlevende.
Dat je deze dubbele status als slachtoffer en overlevende de baas bent geweest staat het toe dat je de baas bent over je vertegenwoordiging en dat je het leven leidt dat voor jou is bestemd – een leven waarin je goed voor jezelf zorgt en liefde, respect en medeleven voor jezelf voelt.
