Nee, schat, je bent niet ‘te gevoelig’. Maar als je partner dat wel blijft beweren, heb je wellicht te maken met gaslighting.
Het begint klein. Misschien komen ze niet opdagen voor een date (hoewel je deze al een week van tevoren heb gepland) en als je overstuur raakt (logisch!) durven ze te wedden dat je helemaal niets gepland had.
Of als dat wel zo was, is het niet alsof het vaststond — en waarom ben überhaupt zo gevoelig?!
Naarmate je relatie zich ontwikkelt, voel je je steeds vaker uit balans en onzeker, en misschien heb je zelfs het idee dat er iets aan je mankeert. Klinkt dit je bekend in de oren?
Zo ja, haal dan diep adem en lees verder: je hebt wellicht te maken met gaslighting.
Wat is gaslighting?
Gaslighting is een gedragspatroon van emotionele mishandeling en het draait volledig om het overheersen en om het isoleren van een ander.
Een van de manieren waarop de daders dit bereiken is door hun slachtoffers te laten twijfelen aan hun gezonde verstand, zodat zij steeds meer op hen moeten gaan bouwen om een ‘correcte’ versie van de werkelijkheid te krijgen.
Terwijl ze je zelfvertrouwen met betrekking tot je gedachtes, gevoelens, percepties en ervaringen kapot maken, krijgen ze meer macht over je — het wordt moeilijker om uit hun val te ontsnappen.
De psychologische term ‘gaslighting’ vindt zijn oorsprong in het toneelstuk Gas Light uit 1938, waarin een manipulatieve echtgenoot probeert om zijn liefdevolle vrouw tot waanzin te drijven, voornamelijk door vanaf zolder de lichten te doven.
Telkens als ze dat benoemt, beweert hij dat het tussen haar oren zit.
Als je denkt dat je geliefde nooit zoiets zou doen, begrijp dan dat iedereen kan gaslighten — soms zelfs onbewust — en vaak begint het proces zo geleidelijk dat je niet eens in de gaten hebt wat er gebeurt.
Hieronder lees je negen super subtiele signalen om op te letten en wat je kunt doen als je diep vanbinnen weet dat de lichten steeds gedimd worden.
1. Je betrapt je partner op vreemde leugentjes.
Mensen die gaslighten zullen constant liegen, zelfs als er helemaal geen reden of aansporing voor is geweest.
Ze zullen bovendien regelmatig de waarheid ontkennen, hoe duidelijk die ook naar voren komt (zoals: ‘de muur is paars’, terwijl die gewoon groen is).
Het doel is om je aan het twijfelen te brengen, want ze zijn er zo zeker van dat de leugen waar is.
2. Ze twijfelen aan je geheugen.
Gaslighters zullen bepalen dat wat je hebt gezien, gehoord of ervaren, nooit gebeurd is — of dat je het je in ieder geval gedeeltelijk verkeerd herinnerd.
Ze zullen je geheugen niet serieus nemen en zeggen dingen als ‘dat is niet hoe het is gegaan’ of ‘je slaapt denk ik niet genoeg, want dat heb ik helemaal niet gezegd.’
Dan zullen ze je verhaal ‘corrigeren’, ook al klopte jouw verhaal gewoon als een bus.
3. Hun ‘grappen’ zijn niet leuk.
Gaslighters zullen je een steek onder water geven, maar zullen beweren dat het ‘maar een grapje’ was, terwijl ze een dolk op je hart hebben gericht.
Een gaslighter zal de fundering van je karakter aanvallen en wat je het leukste vindt aan jezelf.
Door dit te doen knagen ze je zelfvertrouwen en identiteit af.
4. Je blijft je afvragen of je ‘te gevoelig’ bent.
Als je boos wordt op een gaslighter zullen ze je gevoelens niet serieus nemen of ontkennen ze zelfs dat hun gedrag überhaupt kwetsend was.
Tengevolge begin je misschien te twijfelen aan je eigen emoties.
‘Wees nou niet zo gevoelig!’of ‘ik wist niet dat je zo lichtgeraakt was’ zijn gebruikelijke zinnetjes, zelfs als je reacties logisch en redelijk zijn.
5. Maar… ze zorgen er altijd voor dat je je beter voelt.
Een gaslighter daten kan zorgen voor een oneindige cyclus van hoogte- en dieptepunten, waarin zij de touwtjes in handen hebben.
Een perfect voorbeeld hiervan: ze zullen je neerhalen en je even later weer ophemelen.
Een gaslighter zal kritiek leveren en het dan of ontkennen of degene zijn die ervoor zorgt dat je je weer beter gaat voelen.
Dit zorgt voor een gefrustreerd gevoel, maar ook voor liefde (zie je de verwarring?).
6. Ze doen ontzettend paranoïde over vreemdgaan.
Niemand wil bedrogen worden, maar gaslighters zullen gefixeerd zijn op het idee dat hen zou bedriegen (of dat je die mogelijkheid hebt!), zelfs als je niets verkeerds hebt gedaan en er dus geen bewijs is dat je achter hun rug aan het rotzooien bent.
Hierdoor ontstaat een piek in je onzekerheid, want je wordt gedwongen om jezelf te verweren tegen ingebeelde beschuldigingen.
Weet je wat het mooie is? Vaak zijn zij juist degenen die jou bedriegen.
In dit geval projecteren ze dit op jou — ze beschuldigen je van iets wat zij zelf doen — om de aandacht af te leiden van hun eigen gedrag.
7. Ze roddelen over je familie en je vrienden.
Gaslighters zullen zeggen dat je naasten vinden dat je gek bent, ze je afkraken of ze je zelfs achter je rug belazeren.
Maar bijna altijd is hier niets van waar.
Dit wordt ‘splitting’ genoemd, gaslighters doen dit om ervoor te zorgen dat je het vertrouwen in je vangnet verliest tot je met hen breekt.
Dit houdt in dat je steeds meer op hen zal gaan leunen om steun te zoeken en om hun versie van de werkelijkheid te krijgen, wat jou dan weer ontvankelijker maakt voor manipulatie.
8. Voorwerpen die je leuk vond zijn opeens niet meer te vinden.
Als je spullen blijven verdwijnen, zeker de voorwerpen die van sentimentele waarde zijn (bijvoorbeeld je verlovingsring), zit je gaslighter daar misschien achter.
Nadat je druk heb lopen zoeken — en je het op een willekeurige plek terugvindt — zullen ze je ervan beschuldigen dat je onverantwoordelijk bent of dat het je gewoon niet genoeg kan schelen (‘Je kunt niet eens je verlovingsring veilig bewaren?!
Geef je dan helemaal niets om onze relatie?’).
Het doel is simpel: om je te laten twijfelen aan jezelf en om je zelfvertrouwen nog verder de grond in te boren.
9. Je hebt het gevoel dat je een schim van jezelf bent geworden.
Gaslighting kan tot langdurige angstigheid en depressieve gevoelens leiden. En aangezien deze persoon om wie je echt geeft, je op zo’n kwaadaardige manier kwetst, is het per definitie een extreem verwarrende ervaring.
Als je niet kunt begrijpen waarom je je zo somber voelt of je weet dat er iets ontzettend mis is, maar je het niet precies kunt uitleggen, heb je misschien met een gaslighter te maken.
Omgaan met gaslighting
Soms kan gaslighting een op zichzelf staand incident zijn waar jullie samen aan kunnen werken, mits jullie duidelijk communiceren en hulp zoeken.
Maar als je een patroon begint op te vallen, weet dan dat gaslighters vaak alleen maar erger worden, niet minder erg — wat ze ook beloven.
Wees voorzichtig: gaslighters kunnen gewelddadig worden (als dat niet al het geval is) en vaak is het vertrek de gevaarlijkste tijd voor een overlevende.
Ben je bang of in de war? Dat is normaal, maar wees gerust: je kunt je hier doorheen slaan en je kunt genezen van gaslighting.
De volgende stappen zijn voor iedereen anders.
Het ligt er echt aan wat voor jou juist voelt en het ligt daarnaast ook aan je ervaring en je behoeftes en wensen op dat moment.
Hieronder kun je lezen waar je moet beginnen:
Accepteer wat er gaande is.
Neem allereerst wat tijd om te erkennen dat wat je ervaart echt is en dat je relatie niet gezond is, zegt Wright.
Dit kan inderdaad ontzettend moeilijk lijken — zeker als je diegene al heel lang kent of je zielsveel van ze houdt (nogmaals, dit is volkomen normaal).
Maar voordat je de situatie kunt fiksen, moet je er wel een duidelijk beeld van hebben.
Pak je werkelijkheid terug.
Gebruik elke mogelijke strategie om stevig in je schoenen te staan wat betreft je eigen ervaringen, behoeftes, emoties en sterke kanten, en weet welke van deze belangrijk zijn.
Dit kan je doen door na een gebeurtenis een dagboek bij te houden om later op terug te komen of met een betrouwbare vriend of familielid te praten die beschikbaar is om je oneindig te steunen.
Zorg voor jezelf.
Voor jezelf zorgen is essentieel voor iedereen die te maken heeft met een vorm van mishandeling en het kan zo simpel zijn als op bepaalde momenten water te drinken of diep adem te halen.
