Ieder van ons maakt wel eens wat mindere tijden mee. Het hoort nu eenmaal bij het leven. Denk aan het verlies van een dierbare, een heftig ongeluk of andere trauma’s. Wanneer iemand in jouw omgeving zo iets meemaakt, wil je diegene natuurlijk zo goed mogelijk kunnen steunen. Want andersom zou je dat ook erg op prijs stellen. Maar hoe kun je nu het beste iemand steunen in moeilijke tijden? Gelukkig zijn er een aantal dingen die je kunt doen om de ander te helpen.
Steun bieden
Liefdesverdriet, het verliezen van een baan: het leven is niet altijd even leuk. Iemand troosten is daarnaast ook niet altijd even makkelijk.
‘Ach ja, hij was toch niet zo leuk’, als reactie op je vriendin bij wie de relatie met haar vriend zojuist is stukgelopen. Dat is natuurlijk niet de beste manier om op zulk soort nieuws te reageren. Veel mensen hebben moeite met empathie, of weten gewoon niet zo goed hoe ze om moeten gaan met iemand die steun nodig heeft. Ze zeggen dan de verkeerde dingen, of weten überhaupt niet wat ze moeten zeggen.
Iemand steunen in moeilijke tijden, hoe kun je dat nu het beste aanpakken? Dat kan voor sommigen als een ontzettend lastige taak worden gezien. In dit artikel zullen we je handige informatie en tips geven.
Wat verstaan we onder ‘steun’?
Steun is iets wat je een ander kan geven, om hem of haar het gevoel te geven dat hij/zij gezien en gehoord wordt. Je erkent dat iemand zich op een bepaalde manier voelt, problemen heeft of en ook zijn/haar eigen behoeften heeft.
Steunen en helpen is niet hetzelfde. Bij helpen is er altijd een einddoel. Als je iemand wil helpen, wil je een bepaald doel bereiken, en dat kan bewust of onbewust gebeuren. De druk ligt dan bij de helper, maar ook bij degene die de hulp nodig heeft. De helper is dan ‘verantwoordelijk’ om iets te doen om een bepaald doel te bereiken, maar helaas is dat niet altijd mogelijk. En degene die om hulp vraagt, voelt druk om zich beter te voelen, geen hulp meer te vragen of om met een oplossing voor zijn/haar probleem te komen.
Wat voor steun heeft de ander nodig?
Je wil iemand steunen in moeilijke tijden. Daarbij moet je eerst begrijpen dat er een verschil zit tussen de soort steun die jij zou willen geven, en de steun die de hulpvrager zelf denkt nodig te hebben. Als het niet helemaal soepel verloopt tussen twee mensen, kan dát het probleem zijn. Dus als je iemand wil steunen, probeer dan eerst te begrijpen wat voor steun de ander nodig heeft. Daarbij is het ontzettend belangrijk om vragen te stellen, zodat de ander voelt dat hij/zij eerlijk mag zijn over wat hij/zij nodig heeft.
Een ander steunen in moeilijke tijden
Iemand steunen in moeilijke tijden kan op verschillende manieren. Praktische steun is over het algemeen de makkelijkste manier, want dan ‘doe’ je letterlijk iets: bijvoorbeeld de ander helpen boodschappen te doen, of spullen te verhuizen. Het kan een ander blij maken. Door op deze manier te helpen, vertel je de ander dat je er voor hem/haar bent. In dit soort gevallen gaan de helper en de hulpvrager akkoord over het doel. Maar dit soort hulp duurt vaak maar kort.
Als iemand al wat langer met iets zit, dan is het probleem vaak niet even snel opgelost en kan ook het doel dat je wil bereiken niet helemaal duidelijk zijn. Voorbeelden zijn een sombere stemming die niet over lijkt te gaan, problemen op het werk, of een relatie die niet helemaal lekker loopt.
Het gebeurt vaak dat mensen een beetje bang zijn voor andermans problemen. Ze voelen zich machteloos en hebben daarom vaak de neiging om zich terug te trekken. Maar daarmee help je de ander natuurlijk niet. Als je zou moeten kiezen tussen zwijgen of iets zeggen, dan is het vaak beter om wel iets te zeggen. Je bent niet de enige die zich zo voelt, maar zorg er dus voor dat je contact zoekt en de ander niet laat zitten.
Wat is dan een betere strategie?
We snappen het; steun vragen is lastig. In onze cultuur zijn we gewend veel dingen zelf te moeten aanpakken of op te lossen. Als jij hulp aan iemand vraagt, voelt dat misschien alsof je ‘faalt’. Hulp aanbieden is daarmee ook moeilijk. Je moet empathisch zijn, je in een ander in kunnen leven en je openstellen. Daarbij moet je accepteren dat je niet altijd alle antwoorden hebt.
Hoe kun je iemand steunen?
Iemand steunen in moeilijke tijden kan lastig zijn. Hieronder een aantal dingen die je kunnen helpen.
Luisteren
Dit klinkt vanzelfsprekend, maar echt naar iemand luisteren is lastig. Hierbij is het belangrijk dat je niet gaat invullen voor een ander. Als je naar een ander luistert, dien je je bewust te zijn van je eigen oordeel. Je hoeft nu niet perse een specifiek doel te hebben, maar er ‘slechts’ voor de ander te zijn. Laat je niet afleiden door je telefoon of andere dingen, maar zorg ervoor dat je je aandacht gericht houdt op het gesprek met de ander. Laat merken dat je daadwerkelijk hoort en begrijpt wat de ander zegt.
Het is normaal dat we de neiging hebben om zelf te praten of iets te willen zeggen. Dat doen we dan omdat we denken dat het de situatie misschien kan verbeteren. Toch is het beter om gewoon te luisteren. Zeker als de situatie of de crisis nog vers is.
Vragen stellen
Door vragen te stellen laat je zien dat je luistert en geïnteresseerd bent in de persoon. Laat de persoon die hulp zoekt zelf nadenken over wat hij/zij nodig heeft. Ga niet dingen invullen, maar stel vragen en blijf oprecht.
Geduld
Iedereen zoekt op zijn/haar eigen tempo oplossingen voor zijn/haar problemen. Als jij iemand wil steunen, moet jouw doel niet zijn het oplossen van het probleem. Want dan geef je de ander niet de ruimte om zelf zijn/haar pad te bewandelen en op zijn/haar tempo iets op te lossen. Er gewoon voor een ander zijn, is vaak genoeg.
Het leven zou een stuk eenvoudiger zijn als problemen en negatieve emoties binnen een bepaalde tijd gewoon verdwijnen. Helaas is het in de werkelijkheid anders, en kan het soms maanden of jaren duren voordat iemand weer de oude is.
Niet te moeilijk denken
In moeilijke tijden hebben de meeste mensen helemaal geen behoefte aan intelligentie invalshoeken of perfecte oplossingen. Ze hebben eerder behoefte aan zorg, vriendelijkheid en geestelijke steun. Als je niet weet wat je moet zeggen, begin dan met de simpele vraag: ‘Hoe gaat het met je?’
Ten slotte is het van belang om rekening te blijven houden met je eigen grenzen. Iemand willen steunen is goed, maar ga er zelf niet aan onderdoor.
Specifieke stappen die je kunt toepassen
Wil je iemand steunen in moeilijke tijden? Probeer dan eens de volgende stappen te ondernemen om een ander steun of hulp te bieden.
Vraag hoe je iemand precies kan helpen
Je hoort mensen vaak zeggen: ‘Als ik iets voor je kan betekenen, laat het me dan weten.’ Maar het zou beter zijn als je concreet vraagt: ‘Wat zou ik voor je kunnen doen?’ Door die vraag te stellen, weet je wat de persoon nodig heeft om zich gesteund te voelen. Dan hoef je het ook niet zelf te bedenken en kun je hem/haar precies geven wat hij/zij nodig heeft of waar de persoon behoefte aan heeft.
Houd je aan die behoefte
Als de ander heeft aangegeven waar hij/zij behoefte aan heeft, dan dien je je daar ook aan te houden. Zo laat je ook zien dat je er oprecht voor de persoon wil zijn. De kans is daarmee ook groter dat de ander in de toekomst weer jouw hulp inschakelt. Belangrijk is om je niet op te dringen, maar gewoon aanwezig te zijn. Geef iemand de ruimte als hij/zij in stilte wil zijn en nergens over te praten.
Kom niet met argumenten
Wanneer iemand zich verdrietig voelt en die gevoelens bij jou uit, kom dan niet met argumenten. Het beste kun je dan gewoon luisteren en medeleven tonen. Hetzelfde geldt wanneer iemand boos is: laat de persoon even uitrazen. Laat tips of advies nu even achterwege, dat kan er na,elijk voor zorgen dat iemand zich niet gehoord voelt en het kan de emoties verergeren. Zeg dus nooit ‘Daar hoef je je toch niet zo boos over te maken?’, maar liever: ‘Leg eens uit, waarom ben je zo boos?’ Ja, het kan wat ongemakkelijk zijn om een huilende vriendin aan je deur te hebben. Maar probeer dat gevoel nu even te accepteren, en laat de ander zijn/haar emoties de vrije loop gaan. Dit moet soms gebeuren voordat er een gesprek plaats kan vinden.
Wees eerlijk
Als je merkt dat de ander het echt moeilijk heeft en je daar mee zit, zeg dat dan eerlijk. Geef aan dat je je zorgen maakt en probeer te ontdekken wat de ander nodig heeft om zich weer wat beter te voelen.
Overschrijd niet je eigen grenzen
Nogmaals: overschrijd niet je eigen grenzen. Het kan soms uitputtend zijn om er emotioneel voor een ander te zijn. Als het jou ook teveel wordt, dan is de kans groot dat je geen hulp meer kunt bieden. Daarom is het zo belangrijk om ook rekening te houden met je eigen welzijn en af en toe tijd voor jezelf te nemen. Soms moet je een beetje afstand nemen om een situatie weer objectief te kunnen bekijken.
Soorten steun
Iemand steunen in moeilijke tijden kan op diverse manieren. We kunnen een onderscheid maken tussen praktische steun en morele steun.
Praktische steun
Als iemand problemen heeft, fysiek of psychisch, dan zijn dagelijkse taken soms al te veel. Je kunt dan iemand helpen door dit soort taken op je te nemen. Voorbeelden van taken die iemand kunnen ontlasten, zijn:
- Boodschappen doen
- Op de kinderen passen
- Huishoudelijke klusjes uitvoeren
- Het regelen van vervoer
- Helpen zoeken naar professionele hulp
- Eten brengen
Zeker als er kinderen in het spel zijn, kun je altijd wel wat doen. Behalve hulp aan te bieden, kun je ook letten op waar je eventueel zou kunnen bijspringen, en dan misschien een concreet voorstel te doen.
Eten brengen is eigenlijk ook altijd welkom. In crisistijden vergeten mensen soms gezond te eten. Daarom is het brengen van gezond eten of een lekkere maaltijd altijd een goede manier om te laten weten dat je er voor iemand bent. Breng het langs zonder te vragen of de persoon dat ‘wil’. Want als je gaat vragen of ze er behoefte aan hebben, zullen ze al gauw ‘nee’ zeggen, puur om jou niet te belasten. Ga dus gewoon langs en verras de persoon die een moeilijke tijd doormaakt.
Morele steun
Behalve praktische steun, is er ook morele steun. Het is fijn als je een sociale kring om je heen hebt die jou steunt en begrip heeft voor je situatie. Wanneer iemand een moeilijke tijd doormaakt, heeft de persoon vaak genoeg aan wat morele of emotionele steun. Naar de persoon luisteren kan vaak het enige zijn wat hij/zij nodig heeft. Je biedt een luisterend oor en oordeelt niet over de situatie. Vraag wat de ander nodig heeft en houd je daar aan.
Wat kun je zeggen?
Het is voor veel mensen soms moeilijk om te begrijpen wat ze kunnen zeggen wanneer ze iemand steunen in moeilijke tijden. Dat is ook niet gek. Ze zijn bang om het verkeerde te zeggen; woorden die goed bedoeld waren, kunnen bij de hulpvrager verkeerd vallen. Soms is het ook gewoon moeilijk om de juiste woorden te vinden. De vraag is daarom wat je het beste wel, en het beste niet kunt zeggen tegen iemand die zich emotioneel uit.
Zeg bijvoorbeeld:
- ‘Ik ben er voor jou’
- ‘Ik vind het echt naar wat je doormaakt. Ik kan niet zo goed de juiste woorden vinden. Is er iets wat ik voor je kan doen?’
- ‘Ik merk dat je door een moeilijke tijd gaat. Als jij je er klaar voor voelt, ben ik er voor je om naar je te luisteren’
Maar kijk uit met het volgende:
- Woorden die de emoties afzwakken. Bijvoorbeeld: ‘Het komt allemaal wel goed’ of ‘Wees sterk’
- Vermijd het vergelijken van zijn/haar situatie met die van een ander
- Zeggen dat ‘het tijd is om dit achter je te laten en je leven weer op te pakken’
- Ook moet je oppassen met zinnen zoals ‘ik weet hoe je je voelt’. Dit is misschien goed bedoeld, maar niet handig. Wellicht weet je ‘echt’ wat de persoon doormaakt, of zeg je het bij gebrek aan beter. Ons advies: laat het achterwege. Ten eerste omdat je hoogstwaarschijnlijk geen idee hebt van hoe de persoon zich voelt. Ten tweede kan het de aandacht afleiden van de situatie die de ander meemaakt, terwijl het daar nu even om draait.
Iemand steunen in verschillende moeilijke situaties
Iemand steunen in moeilijke tijden lijkt soms lastig, maar met een beetje kennis en inlevingsvermogen, kun je er op de juiste manier voor de persoon zijn.
Bij een depressie
Heb je iemand in je omgeving die depressief is, en wil je hem/haar graag steunen? Zeg of vraag dan bijvoorbeeld:
- ‘Je klinkt een beetje wanhopig, en dat maakt me ongerust.’
- ‘Ik merk dat je radeloos bent. Waarom voel je je zo, vertel eens?’
- ‘Je zegt dat het allemaal niet meer hoeft. Is er iets wat ik voor je kan doen om je te helpen?’
Als iemand zegt niet meer verder te willen
Helaas komt het voor dat mensen soms zo wanhopig zijn, dat ze niet meer verder willen. Als je dat merkt of als de persoon dat expliciet meldt, moet je dat heel serieus nemen. Mensen die met dat soort gedachten rondlopen, laten vaak tekens zien. Het is belangrijk om hier dus op te letten.
Hieronder signalen waar je op kunt letten:
- Zich afzonderen van zijn/haar omgeving
- Lang aanhoudende somberheid
- Gedragsveranderingen of plotselinge en extreme stemmingswisselingen
- Zichzelf verwaarlozen
- ‘Afscheid nemen’ (door bijvoorbeeld persoonlijke spullen aan anderen te geven, een brief schrijven, of zeggen dat hij/zij iets of iemand voor het laatst bezoekt)
- Wanneer de persoon expliciet zegt dat hij/zij ‘het niet meer ziet zitten’, of het voor hem/haar ‘geen zin meer heeft’, of zegt dat hij/zij alleen maar een last is voor andere mensen.
Soms zijn mensen die het niet meer zien zitten open over wat ze voelen. In andere gevallen vinden ze het juist moeilijk om dit te uiten, omdat ze zich schamen voor hun gevoelens. Het is daarom niet altijd even makkelijk om te zien of iemand inderdaad met zulke, zware gedachten rondloopt.
Als jij vermoedt dat iemand in jouw omgeving niet meer verder wil en dat niet uitspreekt, dan dien je die emoties bespreekbaar te maken. Je wil dat de ander weet dat hij/zij er niet alleen voor staat. Vaak hebben die mensen namelijk wel dat gevoel. Bij het bespreken van iemands wens om niet meer te leven, dien je de ander niet te veroordelen, maar vooral goed te luisteren en niet meteen met oplossingen te komen. Je kunt expliciet vragen naar de wens die zo iemand heeft om deze aardbol te verlaten. Iemand steunen in moeilijke tijden is belangrijk, en dan vooral natuurlijk in zulke, extreme gevallen.
Wat is er verder belangrijk?
In het gesprek is het van belang om je rol te behouden. Blijf duidelijk over de rol die jij in de situatie speelt en geef ook aan wat je wel (en niet) kunt doen voor de ander. Zelfs als je geen professional bent of hulpverlener, kun je alsnog hulp bieden. Als de persoon nog geen hulp heeft ingeschakeld van een professional, is het misschien handig om hem/haar te motiveren om eerst eens langs de huisarts te gaan. In het geval de persoon wel al een behandelaar heeft en uit dat hij/zij het allemaal niet meer ziet zitten, dan kun je hem/haar adviseren om contact te zoeken met de behandelaar. Ook kun je aangeven dat je met hem/haar mee wil als dat kan helpen. Tijdens het gesprek met de arts of behandelaar moet dan ter sprake komen dat de persoon met schadelijke gedachten rondloopt.
Iemand steunen in moeilijke tijden: Conclusie
Bang zijn om het verkeerde te zeggen en niet zeker weten of iemand wel blij is met onze hulp, maken het voor sommige mensen lastig om een ander steun te bieden. Blijf lief voor jezelf en denk niet dat alles perfect moet. Het enige wat iemand in een moeilijke tijd soms nodig heeft, is oprechte steun en medeleven.
Je hoeft de persoon die door een moeilijke tijd gaat echt niet iedere dag te contacteren, maar herinner jezelf er wel aan om af en toe eens van je te laten horen. Onthoud ook dat de nachten vaak moeilijk zijn voor iemand die door een moeilijke tijd gaat. ‘s Avonds kan de eenzaamheid toeslaan en voelt zo iemand zich nog verdrietiger. De persoon zal het waarderen als je vlak voor het naar bed gaan hem/haar een lief berichtje stuurt, of even opbelt.
Laat weten dat je er voor een ander bent Want als jij ooit door een moeilijke tijd gaat, dan zou jij dat ook erg op prijs stellen. Toch?