Jaloezie in een relatie kan soms erg moeilijk zijn. Misschien ben je zelf heel jaloers, of heb je een partner die daar last van heeft. Het is een sterke emotie waarmee iedereen wel eens te maken krijgt. Maar wat is jaloezie precies, wat zijn de oorzaken ervan, en wat zijn de symptomen van ziekelijke jaloezie? Last but not least: wat kun je eraan doen?
Wat is jaloezie?
Jaloezie is een emotie die vaak voorkomt en samengaat met diverse gevoelens. Jaloezie kan te maken hebben met iemand willen beschermen, kan voortkomen uit bezorgdheid, maar ook kan iemand jaloers zijn op een ander omdat diegene iets heeft wat hij/zij zelf niet heeft. Bovendien kan jaloezie voortkomen uit iemand iets misgunnen.. Dit ‘iets’ kan van alles zijn: iets materieels, maar ook bepaalde eigenschappen of relaties.
Waar komt het vandaan?
Genen
Jaloezie zit in onze genen en heeft een bepaalde functie. Die functie komt uit de oertijd en is ons alert te maken op ontrouw. Het zorgt ervoor dat de man niet voor de verkeerde nakomelingen gaat zorgen (die dus door een andere man zijn verwerkt). Het is voor de man essentieel om zeker te weten dat de kinderen van zijn vrouw, ook die van hém zijn. Jaloezie kan de man motiveren om zijn vrouw in de gaten te houden.
Voor vrouwen betekent dat jaloezie kan voorkomen dat hun man met een andere vrouw gaat en vervolgens hún kinderen gaat verzorgen. Jaloezie was vroeger voor de vrouw de perfecte manier om haar man toegewijd te houden aan het opvoeden van de kroost. Wat we hiermee willen zeggen is dat gezonde jaloezie dus ontzettend normaal is.
Mannen hebben vooral moeite met seksuele ontrouw van hun geliefde, terwijl vrouwen emotionele ontrouw het lastigst vinden.
Cultuur
Bovendien heeft jaloezie te maken met cultuur. Er zijn culturen waarin het normaal is om jaloers te zijn als een ander bijvoorbeeld je vrouw fotografeert. Terwijl in andere culturen jaloezie pas ‘op z’n plek is’ wanneer een van de partners fysiek vreemdgaat.
Persoonlijke waarden
Daarnaast heeft jaloezie te maken met persoonlijke normen en waarden. De swinger cultuur vindt het bijvoorbeeld normaal om je partner met een ander te delen op fysiek vlak. En in groepen waar polyamorie heerst, hebben mensen meer dan één liefdespartner.
Andere oorzaken van jaloezie in liefdesrelaties
We hebben dus gezien dat jaloezie in relaties voortkomt uit een oerinstinct, maar dat het ook te maken kan hebben met cultuur en je persoonlijke normen en waarden. Maar er zijn nog andere redenen waarom iemand jaloers kan zijn.
Mensen die jaloers zijn, zijn vaak ontzettend onzeker van zichzelf of hebben geen gezonde dosis zelfvertrouwen. Heb jij problemen met je zelfvertrouwen, lees dan hier hoe jij je zelfvertrouwen een boost kunt geven.
Verder kan jaloezie te maken hebben met de angst om iemand die je liefhebt, te verliezen.
Andere factoren zijn:
- Emotioneel labiel zijn
- De behoefte hebben aan controle
- Een onrealistisch beeld hebben van relaties
- Negatieve ervaringen in eerdere relaties
- Onveilige hechting aan ouders
Soorten jaloezie
Jaloezie kan voorkomen in verschillende vormen. Zo kunnen we onderscheid maken tussen gezonde jaloezie, rationele jaloezie, irrationele jaloezie en ziekelijke jaloezie.
Gezonde jaloezie
Een beetje gezonde jaloezie in een relatie is helemaal niet erg. Het kan je zelfs een veilig gevoel geven dat je partner enigszins bang is om jou te verliezen. In een gezonde relatie is milde jaloezie dan ook niet meer dan normaal. Partners vinden het onderling vaak wel ‘schattig’ of lief als de ander aangeeft af en toe jaloers te zijn. Gezonde jaloezie kan een teken zijn dat je om elkaar geeft, en dat kan dus een positieve invloed hebben op de relatie.
Bijvoorbeeld, je ziet een jonge kerel al een tijdje naar je vrouw staren, en je besluit hem met een blik te waarschuwen dat er niks te halen valt. Of te horen krijgen dat de buurvrouw het op jouw vriend heeft gemunt, en je haar vriendelijk laat weten dat jullie gelukkig zijn samen. Het is allemaal heel gewoon!
Rationele jaloezie
We spreken van rationele jaloezie wanneer je een duidelijke reden hebt om jaloers te zijn (bijvoorbeeld omdat je partner is vreemdgegaan). Maar rationele jaloezie kan ervoor zorgen dat iemand onzekerder wordt, waardoor het op een gegeven moment kan omslaan in irrationele of ziekelijke jaloezie.
Irrationele jaloezie
Bij irrationele jaloezie heb je niet echt een reden om jaloers te zijn en denk je dus onterecht dat iets kan gaan gebeuren. Mensen die irrationeel jaloers zijn, hebben vaak last van angstgevoelens of zijn heel onzeker.
Ziekelijk jaloers
In het geval van ziekelijke jaloezie, of pathologische jaloezie, hebben we te maken met een ernstige en extreme vorm van jaloezie. Hierbij beschuldigt iemand zijn/haar partner van ontrouw zonder duidelijke feiten of bewijs. Die persoon is dan overdreven vaak jaloers en is daar ook een groot deel van zijn/haar tijd mee bezig.
Deze vorm van jaloezie kan voortkomen uit een slechte hechting aan de ouders als kind. Er is sprake van diepere oorzaken die bovendien te maken hebben met onverwerkte emoties.
Daarnaast kunnen traumatische ervaringen uit het verleden het wantrouwen tegenover de partner verhogen. Bovendien speelt onzekerheid een rol, alsook alcohol- en drugsgebruik.
Ziekelijke jaloezie kan tot veel problemen in relaties leiden en kan zelfs een grote impact hebben op iemands zelfbeeld. Een partner hebben die ziekelijk jaloers is, is geen pretje. Als de ziekelijke jaloezie blijft voortbestaan, zullen beide partners daar onder lijden. Hoe jaloezie wordt geuit, kan van persoon tot persoon verschillen.
Hieronder een aantal voorbeelden:
- Je doet alsof er niets aan de hand is, terwijl je eigenlijk heel jaloers bent
- Je gedraagt je agressief, verbaal en/of fysiek
- Ongewoon nieuwsgierig zijn, waarbij je je partner ondervraagt
- Manipuleren, zodat je partner zich schuldig gaat voelen
- Je gaat de ‘rivaal’ persoonlijk confronteren
In dit artikel zullen we ons richten op deze ziekelijke vorm van jaloezie. Wat de symptomen van ziekelijke jaloezie zijn, lees je zometeen.
Wanneer is iemand ziekelijk jaloers?
Gezonde jaloezie is dus normaal, omdat het voortkomt uit onze oerinstincten en cultuurgebonden kan zijn. Daarom is het soms ook moeilijk om een duidelijke grens te stellen tussen gezonde jaloezie en de symptomen van ziekelijke jaloezie. Het gaat meer om hoe het voor jou persoonlijk voelt. Je kunt daarbij rekening houden met het volgende:
- In hoeverre beheerst het je gedachten en je handelingen?
- Hoeveel last heb je ervan?
- Hoeveel last heeft je partner ervan?
- Heeft het een negatieve invloed op jullie relatie?
Het kan zijn dat jij jezelf helemaal niet zo jaloers vindt, terwijl je partner laat merken dat hij/zij er toch niet zo goed mee overweg kan. In zo’n geval is het belangrijk om nog eens je gedrag te bekijken en na te gaan of het beter kan. Als jullie er niet uitkomen, kunnen jullie altijd hulp vragen aan een relatietherapeut.
Symptomen van ziekelijke jaloezie
Wanneer jij ziekelijk jaloers bent of een ziekelijk jaloerse partner hebt, kan de relatie daaronder lijden. Het kan zelfs jullie hele leven gaan beheersen, omdat de ziekelijk jaloerse partner alleen nog maar bezig is met het eventuele ontrouw van de ander. Het kan op een gegeven moment zelfs een obsessie worden.
Als iemand jaloers is, ervaart hij/zij angstgevoelens, is hij/zij wantrouwig en ook zal de persoon afgunstig zijn.
De symptomen van ziekelijke jaloezie omvatten ook het hebben van wanen. Daarnaast zal de ziekelijk jaloerse persoon constant bezig zijn met die wanen van ontrouw.
Andere symptomen van ziekelijke jaloezie zijn:
- Je denkt dat je je partner niet meer kunt vertrouwen
- Constant de neiging hebben om je partner te controleren en in de gaten te houden
- Stiekem zijn/haar telefoon pakken en berichtjes lezen
- Je vindt het moeilijk als je partner alleen weggaat, en gaat het liefst mee om hem/haar in de gaten te houden
- Als je partner alleen weggaat, ben je wantrouwend
- Je gaat na of je partner ook wel echt is waar hij/zij zei dat hij/zij heen zou gan
- Jij en je partner hebben vaak ruzie omdat je zo jaloers bent
Bij ziekelijke jaloezie zijn de jaloerse gevoelens vaak ongegrond. Ook al zijn er geen bewijzen van vreemdgaan of ontrouw, zal de jaloerse partner toch steeds obsessief bewijs gaan zoeken. Als zijn/haar partner ook maar een beetje vriendelijk doet tegen een ander, kan de partner dit zien als een bedreiging. Ziekelijk jaloerse partners kunnen er heilig van overtuigd zijn dat hun partner ontrouw is en zullen zich niet afvragen of ze het bij het verkeerde eind hebben. Ook zijn er mensen die wel beseffen dat hun jaloezie niet gezond is, maar kunnen er alsnog niet mee ophouden. De emoties zijn te sterk.
Gevolgen
Het hebben van symptomen van ziekelijke jaloezie kan diverse gevolgen hebben. Omdat je je steeds maar angstig voelt, wantrouwend bent en gevoelens van afgunst ervaart, kan dat zelfs leiden tot fysieke klachten, waaronder hoofdpijn, pijn aan je spieren, duizeligheid, problemen met de spijsvertering en rillingen.
Je stresshormonen verstoren je lichamelijke systemen. Je kunt last krijgen van paniekaanvallen en kunt je niet goed ontspannen. Dit allemaal leidt ook tot problemen in je sociale leven en op het werk. Op een gegeven moment kunnen de symptomen ondraaglijk worden.
Behandeling
Als jullie beiden vinden dat het anders moet, kan de jaloerse partner behandeld worden. Gelukkig is er dus een oplossing voor ziekelijke jaloezie. In veel gevallen is er sprake van onverwerkte emoties die de persoon met zich meedraagt, zonder zich daar bewust van te zijn. Praten over de jaloezie kan helpen, maar is vaak niet genoeg. De jaloezie zal steeds weer opspelen. En het onderdrukken van die emoties kan het alleen maar erger maken. Een psycholoog kan je helpen de oorzaak van je gevoelens te achterhalen, om daar vervolgens mee aan de slag te gaan.
Ook kun je samen met je partner in relatietherapie gaan. Hier wordt ook weer gekeken naar de oorzaak van de onzekerheid. De jaloerse partner moet ervoor zorgen dat hij/zij sterker in zijn/haar schoenen komt te staan en meer zelfvertrouwen krijgt. Bovendien moet deze persoon beseffen dat het niet gezond is om de ander steeds maar te willen controleren. Waar komt die drang vandaan? Als de oorzaken boven water zijn, moet hieraan worden gewerkt. Daarnaast zal de behandelaar het stel helpen om weer vertrouwen te krijgen in elkaar. Als allebei de partners ervoor willen gaan, kan er samen gezocht worden naar een oplossing. Er is iets te doen aan de symptomen van ziekelijke jaloezie.
Tips tegen jaloezie
Wat kun je doen als je zelf jaloers bent en last hebt van symptomen van ziekelijke jaloezie?
Ga na waar je jaloezie vandaan komt
Werf inzicht in de situaties waarin je jaloers wordt. Wat voel je al je weer eens jaloers bent of wat voor gedachten krijg je? Door jezelf te leren kennen, kun je andere manieren vinden om met een bepaalde situatie om te gaan. Nieuw gedrag aanleren is lastig, maar niet onmogelijk. Maar daarbij moet je eerst jezelf goed kennen.
Als jij bijvoorbeeld jaloers wordt wanneer je partner uitgaat met vrienden, probeer dan een nieuwe manier te vinden om op dit nieuws te reageren.
Probeer de jaloezie niet (meer) te voeden
Je kijkt graag stiekem mee wanneer je partner op zijn telefoon zit. En als hij/zijn even weg is, ga je na welke posts hij vandaag een ‘like’ heeft gegeven. Of je gaat in zijn zoekgeschiedenis zitten rondneuzen. Dit soort gedragingen zijn niet goed voor de relatie. Als jij je partner steeds blijft controleren, zal je jaloezie alleen maar gevoed blijven worden. Laat het los en focus je op belangrijkere of positievere dingen.
Trek niet te snel conclusies
Mensen die jaloers zijn denken vaak dat ze weten wat er in hun partner omgaat. Daarbij geloven ze dat hun partner hun negatieve ideeën deelt, en dit heet projectie. Als jij je partner ziet kijken naar een ander, denk jij precies te weten wat hij/zij denkt. Maar je partner kan hele andere gedachten hebben. Daarom is het belangrijk om niet te snel veronderstellingen te maken. Voorkom het te snel trekken van conclusies en als je het niet zeker weet, kun je hem/haar het beste er (netjes) naar vragen. Ook is het belangrijk om objectief naar de situatie te kijken, en na te gaan of het wel klopt wat jij denkt.
Betrek niet alles op jezelf
Jaloerse partners zullen al snel het gedrag van hun partner op zichzelf betrekken. Als we nogmaals het voorbeeld nemen van de partner die naar een ander kijkt, kan de jaloerse partner denken: ‘Mijn partner vindt me vast niet meer knap’. Daarnaast hebben jaloerse partners de neiging om de eigenschappen van eventuele ‘rivalen’ op zichzelf te betrekken. Rivalen zijn mooier of succesvoller dan de jaloerse partner, althans, dat is wat ze denken.
Hierbij is het belangrijk om te beseffen dat dit soort gevoelens te maken hebben met onzekerheid. Je wil graag dat je partner jou laat zien dat je nog steeds de mooiste of aantrekkelijkste voor hem/haar bent.
Het is van belang dat je potentiële rivalen en het gedrag van je partner loskoppelt van jezelf. Zie je je partner vriendelijk glimlachen naar een ander, denk dan: ‘Hij/zij is goed opgevoed en is gewoon vriendelijk tegen iedereen’, in plaats van ‘Oh, hij/zij zal mij vast niet meer mooi of leuk vinden’. Als je jezelf weer betrapt op het maken van vergelijkingen, roep jezelf dan vriendelijk terug en focus je op iets anders.
Probeer een nuchtere kijk op de liefde te hebben
Jaloerse mensen hebben de neiging om overdreven romantische gedachten te hebben over de liefde. Zo kunnen ze bijvoorbeeld geloven dat ‘als je daadwerkelijk van iemand houdt, je alleen maar aandacht hebt voor die ene persoon’. Met zo’n gedachte zul je meteen jaloers worden als je partner ook maar even zijn blik laat rusten op een ander.
Superromantisch denken is gewoon niet realistisch. Probeer in zo’n geval de liefde op een meer nuchtere manier te benaderen. Ook bijvoorbeeld denken dat je bij ‘echte verliefdheid voor altijd bij die ene persoon blijft’, zal jaloerse gevoelens aanwakkeren. In plaats daarvan kun je beter aanhouden dat het leven ups en downs heeft, en dat een relatie niet altijd loopt zoals je zou willen. Het hoort nu eenmaal bij het leven.
Vermijd catastrofale gedachten
Jaloerse mensen hebben de neiging om altijd van het ergste scenario uit te gaan. Zelfs bij kleine dingen. Ze zullen meteen concluderen dat hun partner met een ander naar bed wil.
Om die catastrofale gedachten tegen te gaan, dien je ze te analyseren. Probeer eerst argumenten te bedenken die de rampgedachten bevestigen. Daarna doe je hetzelfde met argumenten tegen. Bijvoorbeeld: Waarom zou je partner wel of niet vreemdgaan? Wat voor andere verklaringen kun je vinden voor zijn/haar gedrag? Vervolgens verzamel je al je argumenten en kijk je er zo objectief mogelijk naar.
Verder is het handig om inzicht te krijgen in wat je zou kunnen ondernemen als het rampscenario toch uitkomt. Als je voorbereid bent, hoef je je niet meer zoveel zorgen te maken. Ook kan het ervoor zorgen dat je jaloezie afneemt.
Werk aan je zelfvertrouwen
Iemand die een laag zelfvertrouwen heeft, zal al snel denken dat zijn/haar partner op een gegeven moment op hem/haar uitgekeken raakt. Want ieder ander is tenslotte leuker of mooier dan hij/zijzelf. Ook hebben ze moeite met het vertrouwen van anderen in het algemeen. Ze hebben uit vroegere ervaringen ‘geleerd’ dat ze op een gegeven moment toch in de steek zullen worden gelaten.
In dit soort gevallen is het handig om een therapeut in de arm te nemen. Vaak komen dit soort gedachten voort uit negatieve ervaringen in de kindertijd of jeugd.
Werd jij vroeger gepest? Was er niemand om je te troosten toen je hard viel? Dit soort ervaringen kunnen invloed hebben op je persoonlijke ontwikkeling. Probeer tegelijkertijd te beseffen dat deze ervaringen niet direct in verbinding staan met je partner en jullie relatie. Probeer de relatie met een meer open blik te aanvaarden, en probeer ook anderen te vertrouwen.
Wat te doen bij een jaloerse partner?
Wat als jouw partner symptomen van ziekelijke jaloezie laat zien?
Voel je niet schuldig
Als jij weet dat je loyaal bent, hoef je je ook niet schuldig te voelen over het jaloerse gedrag van je partner. Dat gedrag zegt dan iets over je partner, niet over jou.
Houd het leuk
Niemand is perfect: je partner niet, maar jij ook niet. Probeer daarom geen ramp te maken van de situatie en leer ermee om te gaan. Maar als je partner echt ziekelijk jaloers is, dan is er professionele hulp nodig. En in sommige gevallen is de beste oplossing helaas de relatie beëindigen.
Ga niet mee in iedere ondervraging
Probeer niet iedere vraag van je partner te beantwoorden, want op die manier zul je het gedrag alleen maar belonen. Geef je grenzen aan en overschrijd deze niet.
Blijf redelijk
Het is belangrijk om redelijk te blijven en ook naar je partner te luisteren. Dat hij/zij zich jaloers voelt, kan betekenen dat hij/zij gewoon graag bij je is en je niet wil verliezen, maar tegelijkertijd niet zo goed in zijn/haar vel zit. Je moet je eigen grenzen blijven bewaken, maar wees redelijk en probeer ook behulpzaam te zijn.
Blijf aardig maar houd je aan je eigen standpunt
Blijf vriendelijk tegen je partner, maar als hij/zij ziekelijk jaloers is, is het verstandig om hem/haar te motiveren om iets aan zijn/haar emoties te doen. Daarbij kun je aangeven dat je je partner graag helpt en steunt.
Ga je partner niet extra testen
Als je ziet dat je partner al jaloers is, ga hem/haar dan niet extra op de proef stellen. Dat zal jullie relatie niet ten goede komen en alleen maar meer druk leggen op de situatie.
Vermijd overdreven hard je best doen
Als je op een overdreven manier je partner gerust probeert te stellen, zal dat alleen maar meer wantrouwen opwekken. Normale situaties worden daarbij ineens gezien als abnormaal. Zo zal je partner ook nooit leren een gezonde portie jaloezie te managen.
Ga niet mee in emotionele chantage
‘Als je echt om me geeft, dan ga je vanavond niet weg met je vrienden’ of ‘Als je me verlaat, wil ik niet meer leven’. Dit soort uitspraken kunnen je een schuldgevoel geven, maar je moet proberen hier niet in mee te gaan. Je hoeft niet in de verdediging te schieten, maar zeg in de plaats daarvan gewoon dat je graag bij hem/haar bent en dat elkaar vertrouwen essentieel is.
Beëindig de relatie als er niets anders op zit
Als je partner symptomen van ziekelijke jaloezie laat zien en zo jaloers is dat hij/zij je bedreigt of gewelddadig wordt, dan moet je sterk genoeg zijn om de relatie te beëindigen.
We hopen dat je dankzij dit artikel beter onderscheid kunt maken tussen gezonde jaloezie en ziekelijke jaloezie, en dat je nu ook weet hoe je met deze laatste vorm van jaloezie het beste om kunt gaan!