Waarom gedragen mensen zich schijnheilig? Omdat ze zich beter willen voordoen dan ze daadwerkelijk zijn. Schijnheilige mensen zijn onbetrouwbaar, en beweren het een, maar doen vervolgens iets heel anders. Ook zijn ze snel in het veroordelen van anderen, terwijl ze hetzelfde, foute gedrag laten zien.
Maar waarom vertonen schijnheilige mensen dit soort gedrag, en wat veroorzaakt het? Waaraan kun je schijnheilige mensen herkennen en zijn er manieren om hypocriet gedrag te stoppen?
Betekenis schijnheilige mensen
Laten we even bij het begin beginnen.
Wat betekent schijnheilig – ook wel hypocriet of huichelachtig – precies?
Een schijnheilig persoon:
- Doet alsof
- Is vals en onbetrouwbaar
- Doet zich anders of beter voor dan hij/zij in werkelijkheid is
- Liegt
- Doet alsof hij/zij vriendelijk is
Hypocrisie
Het woord ‘hypocriet’ is afgeleid uit het Grieks. ‘Hupokrites‘ betekent in deze taal letterlijk ‘acteur’.
Hypocrisie wordt gekenmerkt door gedrag dat in strijd is met wat men beweert te geloven of te voelen. Het houdt meestal in dat we de immorele daden van anderen bekritiseren terwijl we die zelf ook begaan.
Je bent hypocriet als je bepaalde normen gebruikt om mensen te beoordelen, maar uitgaat van een ander stel normen om jezelf te beoordelen.
Echter is het toepassen van verschillende normen op mensen eigenlijk heel normaal. Zo verwachten wij van dokters dat ze dingen weten die wij niet weten, en daarom gebruiken we andere normen als we hen beoordelen.
Een ander voorbeeld: we hebben geen kritiek op onze partner als hij niet weet hoe hij een verstopte afvoer moet repareren, maar een onbekwame loodgieter bekritiseren we dan weer wel.
En dan zijn er groepen mensen die een andere behandeling rechtvaardigen. Denk aan kinderen, bejaarden, of mensen met een handicap.
Wat is een hypocriet?
Met hypocrisie wordt bedoeld dat iemand beweert morele normen of opvattingen te hebben, maar waaraan het eigen gedrag niet voldoet. Het is een schijn van moraliteit.
We beschuldigen iemand ervan dat hij/zij zich op een bepaalde manier gedraagt, terwijl wij precies dat gedrag ook vertonen. Wij denken dat het “anders” is wanneer die persoon het doet. Dit gedrag wordt vaak veroorzaakt door een verhoogd gevoel van ego, in combinatie met een onvermogen om nederig of bescheiden te zijn.
Deskundigen geven aan dat dit een manier is om onszelf te beschermen. Zo wordt persoonlijke verantwoordelijkheid vermeden. Het komt veel voor bij tieners.
Waarom vertonen mensen schijnheilig gedrag?
Dat kan twee redenen hebben.
- Je beter willen voordoen dan je bent. Je wil een beeld van jezelf creëren dat niet klopt. Vervolgens wil je dat de ander jou positief of goed behandelt en dat je een goede indruk achterlaat. Daarnaast wil je dat de ander zich bij jouw mening of standpunt aansluit.
- Je bent nu eenmaal van nature zo. In deze groep vallen oplichters en leugenaars, die je het beste totaal kunt vermijden.
Wat veroorzaakt hypocrisie?
Ten grondslag aan hypocrisie ligt een laag zelfvertrouwen en angst. Hypocriete of schijnheilige mensen geloven dat zij niet aan dezelfde normen voldoen als anderen, omdat zij nu eenmaal betere bedoelingen hebben.
Als jij je moreel beter voelt dan een ander, zal dat ervoor zorgen dat je nederigheid vermijdt: nederigheid kan nu eenmaal een pijnlijke emotie zijn.
Als we ons aangevallen voelen, gebruiken we hypocrisie. Een voorbeeld is geroddel op het werk over de slechte prestaties van een ander, terwijl we ons stiekem zorgen maken over onze eigen prestaties. Het is als het ware een manier om onze eigen problemen te negeren, omdat we niet veroordeeld willen worden.
Diep van binnen is er sprake van een sterk verlangen om geaccepteerd te worden en geliefd te zijn.
Schijnheilige mensen en eigenbelang
Iemand gedraagt zich in de meeste gevallen hypocriet uit eigenbelang. Wanneer mensen wordt gevraagd waarom zij zich gedragen in strijd met hun eigen morele normen, is het antwoord vaak dat de persoonlijke nadelen zwaarder wegen dan de intentie om moreel te handelen.
Iedereen wil eerlijk handelen, totdat we onze persoonlijke consequenties onder ogen moeten zien. Een goed voorbeeld is wanneer mensen stellen dat ze graag zouden willen doneren aan liefdadigheidsinstellingen, maar vervolgens beweren dat ze het zich op dit moment gewoon niet kunnen veroorloven.
Schijnheilige mensen en relaties
We gebruiken hypocrisie zelfs in onze relaties. Als we iemands eerlijkheid of moraliteit beoordelen, zijn we geneigd om strenger te oordelen dan wanneer we over onszelf oordelen bij het verrichten van dezelfde daden.
Daarnaast zijn onze oordelen over anderen gunstiger als die mensen tot onze ‘groep’ behoren (zelfs als dat een puur willekeurige groep is, samengesteld op basis van een willekeurig kenmerk). Dat betekent dat we het slechte gedrag van een groepslid even eerlijk beoordelen als ons eigen wangedrag. Wanneer we echter oordelen over iemand die buiten onze sociale kring valt, zijn we sneller geneigd om het slechte gedrag strenger te beoordelen.
Wat zijn de kenmerken van schijnheilige mensen?
Hypocrieten, ofwel schijnheilige mensen, doen zich anders voor dan ze zijn. Hypocrieten maken gebruik van een dubbele standaard. Zo iemand zegt bijvoorbeeld dat hij/zij alleen duurzame kleding draagt, maar koopt vervolgens zijn/haar kleding in een totaal niet-duurzame shop.
Hypocrieten zorgen ervoor dat anderen zich onzeker gaan voelen. Als je weet waar je een hypocriet aan kunt herkennen, kun je dit type persoon ook zoveel mogelijk vermijden.
Hieronder de kenmerken van een hypocriet.
1. Schijnheilige mensen willen altijd maar indruk op anderen maken
Indruk willen maken op anderen is soms normaal, maar niet wanneer het jouw main focus wordt. Hypocriete mensen zijn zo bezig met wat anderen denken, dat ze hun eigen normen compleet negeren en zelfs vergeten. Ze proberen aan de verwachtingen van anderen te voldoen en passen daar hun gedrag op aan.
Je hebt het vast wel eens meegemaakt: je ontmoet iemand die gelijk vertelt hoe geweldig zijn/haar leven of baan is, en hoe gelukkig hij/zij wel niet is. Een duidelijk teken van onzekerheid. Dit persoon probeert een mooi, maar onjuist beeld van zichzelf te scheppen puur en alleen om indruk te maken.
2. Schijnheilige mensen snakken naar aandacht
Als schijnheilige mensen ergens in slagen, moet iedereen dat weten. Ze snakken naar aandacht en willen in de spotlights staan. Ze willen dat anderen tegen ze opkijken en zich superieur voelen. Op hun social media pagina’s doen ze vaak alsof hun leven perfect is, want het moet er natuurlijk beter uitzien dan dat van een ander.
3. Veel praatjes, weinig actie
Schijnheilige mensen hebben altijd veel te melden, maar weinig daden. Ook zijn ze erg goed in het maken van beloftes, maar komen ze die zelden na. En in plaats van toe te geven dat ze inderdaad een belofte hebben gemaakt, maar zich er niet aan hebben kunnen houden, zullen ze liever ontkennen dat ze ooit die belofte hebben gemaakt. Omdat ze zo met zichzelf bezig zijn, kunnen ze niet inzien dat andere mensen ergens op rekenen.
4. Schijnheilige mensen respecteren enkel mensen met macht
Hypocriete mensen hebben veel respect voor mensen die meer succes hebben dan zijzelf. Daarom geven ze dit soort mensen graag overdreven, onechte complimenten. Ze willen graag deel uitmaken van het succes van anderen.
5. Hulp wordt enkel geboden bij persoonlijk voordeel
Schijnheilige mensen zijn egoïstisch. Alleen als ze er zelf voordelen aan bevinden, zullen ze de moeite doen om een ander te helpen. Maar iemand hulp bieden zonder dat ze er zelf baat bij hebben? Nee, dat niet.
6. Schijnheilige mensen zijn altijd maar aan het roddelen
Mensen die roddelen zijn onzeker en voelen zich vaak onrustig. Mensen roddelen om zich beter te voelen dan een ander. De roddels die schijnheilige mensen verspreiden, zijn gemeen en vaak ook gewoon onwaar.
Hoe kunnen we hypocriet gedrag stoppen?
Om met hypocriet gedrag te kunnen stoppen, is het allereerst van belang om onze eigen morele code te onderzoeken en vast te stellen of er tegenstrijdigheden in zitten.
Objectieve moraliteit is nodig om hypocrisie te kunnen overwinnen. Met objectieve moraliteit wordt bedoeld dat betekenis niet voor interpretatie vatbaar is, en dat iets waar is ongeacht om wie het gaat. Een voorbeeld: stelen is op zichzelf verkeerd. Iemands gevoelens kwetsen is op zichzelf verkeerd. Onafhankelijk van wie de schuldige is.
Daarnaast is het belangrijk om toe te kunnen geven dat we nu eenmaal niet perfect zijn en mensen geneigd zijn om fouten te maken. Wij moeten leren om onszelf wat minder serieus te nemen en om onszelf kunnen lachen. Ieder van ons is vatbaar voor wandaden.
Verder kan onszelf in andermans schoenen verplaatsen ook nuttig zijn. Neem de tijd om over anderen te leren, inclusief je vijanden. Denk eens na over waar zij vandaan komen en behandel anderen zoals je zelf ook behandeld zou willen worden. Empathie kan bovendien enorm helpen om ons ego en onze zelfingenomenheid te verminderen.
Wat kun je nog meer doen?
- Oordeel niet totdat je zelfs iets hebt ervaren
- Vermijd het snel veroordelen van anderen
- Maak geen beloftes waarvan je weet dat je die toch niet kunt nakomen
- Concentreer je op jezelf en ben niet zo bezig met wat anderen doen
- Neem jezelf minder serieus
- Bepaal de context of situatie en hoe die de manier waarop je denkt/gelooft verandert
- Houd rekening met je cognitieve dissonantie (wanneer de keuzes die je maakt niet in overeenstemming zijn met je gevoel)
Schijnheilige mensen zijn eenzaam
Onthoud dat anderen het moeilijk vinden om hypocrieten te vertrouwen. Mensen vermijden dit type persoon liever.
Vrienden zullen je waarschijnlijk vergeven als je een keer een fout maakt, maar dat zal niet zo zijn als je weigert toe te geven dat je verkeerd zat.
We moeten onze menselijke, niet-perfecte kant durven omarmen. Hypocrieten verlangen er diep van binnen naar om geliefd te zijn. Als een hypocriet besluit om ‘echter’ of authentieker te worden, zal hij/zij sneller geaccepteerd worden door de medemens.
Waarom hebben we een hekel aan schijnheilig gedrag?
We weten nu wat hypocriet gedrag is, en waarom mensen die gedrag vertonen. Ook weten we wat we kunnen doen om het gedrag te voorkomen. Maar waarom hebben we allemaal zo’n hekel aan schijnheilig gedrag?
Een sterke verklaring heeft te maken met het feit dat hypocrieten een dubbele laag van bedrog in hun immorele daden gebruiken. Dit is in wezen een laag meer dan de gewone leugenaars, die stellen dat ze moreel gehandeld hebben, terwijl dat niet zo is.
Wanneer een hypocriet het immorele gedrag van iemand anders veroordeelt, maskeert de persoon zijn/haar persoonlijke wangedrag door middel van manipulatie. Dit hypocriete gedrag is soms moeilijk te detecteren.
Daar komt nog eens bij dat een hypocriet, in plaats van zijn immoraliteit direct te ontkennen, impliceert dat hij/zij een goed mens is door te proberen iemand anders te beschamen.
Onderzoek hypocrisie
In een reeks recente experimenten aan de faculteit van Yale kregen proefpersonen verhalen te lezen over leugenaars en hypocrieten. De onderzoekers bestudeerden vervolgens hoe de proefpersonen de personages in die verhalen beoordeelden.
Vier belangrijke conclusies konden worden getrokken uit de resultaten:
- Wanneer iemand het gedrag van een onbekend persoon moet beoordelen, wordt er over het algemeen geloofd dat het gedrag voortkomt uit zijn morele goedheid.
- Het veroordelen van slecht gedrag is een sterker signaal van iemands morele goedheid dan beweringen dat hij/zij persoonlijk slecht gedrag vermijdt.
- Wanneer iemand bepaald gedrag veroordeelt dat hij zelf ook begaat (hypocriet), beoordelen wij die persoon als beduidend slechter dan iemand die beweert dat hij/ zij bepaald gedrag niet begaat terwijl hij dat wel doet (leugenaar).
- Wij schatten hypocrieten positiever in als zij toegeven dat zij soms slecht gedrag vertonen, dan wanneer zij dat niet toegeven.
Deze resultaten geven aan dat we een grotere tolerantie hebben voor leugenaars dan voor hypocrieten. Hypocrieten zijn leugenaars van een ander niveau die extra moeite doen om hun wangedrag te verhullen en anderen valse signalen geven van morele superioriteit. Echter, als een hypocriet eerlijk is over zijn gedrag en toegeeft dat hij soms wangedrag vertoont, kan dat ons beeld van hem/haar aanzienlijk verbeteren.
Je hebt een hekel aan schijnheilige mensen: Wat zegt dat over jou?
Als jij schijnheilig gedrag niet kunt uitstaan, dan zegt dat iets over jou:
- Je neemt een open houding aan wanneer je met anderen communiceert
- Je bent direct in je communicatie met anderen
- Mensen kunnen je vertrouwen, je houd je aan je woord
- Je gaat voorzichtig om met informatie die een ander jou in vertrouwen heeft verteld
- Het stoort je als een ander niet eerlijk is
- Jij bent eerlijk
Maar wat zijn nu kenmerken van eerlijke mensen?
Eerlijke mensen kunnen niet tegen schijnheiligheid. Daarom draait bij hen alles om eerlijkheid.
Daarnaast vinden ze het belangrijk om sterke banden te creëren met mensen, om vervolgens vriendschappen te sluiten die gebaseerd zijn op eerlijkheid en vertrouwen.
Oprechte mensen hebben de moed om consistent te zijn in hun denkpatronen en acties. Eerlijkheid is noodzakelijk, en eerlijke mensen zijn waardevolle wezens.
Andersom verwachten eerlijke mensen dat de mensen om hen heen ook eerlijk en oprecht zijn. Een hechte relatie tussen individuen werkt alleen wanneer deze gebaseerd is op eerlijkheid en respect.
Om eerlijke mensen te kunnen herkennen, dien je de mensen om je heen te observeren en te luisteren naar wat ze te zeggen hebben.
Eerlijke mensen zijn vaak rustig en kalm
Eerlijke mensen zijn daarnaast gelukkiger en gezonder dan leugenaars of hypocriete mensen.
Iemand die echt is en betrouwbaar, zal zich beter voelen dan iemand die liegt en nep is.
Ze tolereren leugen(aar)s niet
Bijna iedereen beschouwt zichzelf als eerlijk. Daarbij vergeten we situaties waarin we niet eerlijk waren tegen een ander. We houden liever een volmaakt of perfect zelfbeeld in stand.
Echt eerlijke mensen kunnen er niet tegen als anderen liegen, en ook vinden ze het vreselijk om zelf oneerlijk te moeten zijn. Liegen veroorzaakt een cognitieve dissonantie die een negatieve invloed heeft op hun karakter en zelfvertrouwen.
Ze geven om diepe, betekenisvolle relaties met anderen
Oneerlijkheid voelt niet fijn en gaat tegen de natuur in van oprechte mensen.
Eerlijke mensen vinden het belangrijk om relaties met anderen op te bouwen die gebaseerd zijn op vertrouwen. Aan de andere kant verwachten ze dat hun vrienden en andere mensen die dichtbij hen staan, ook altijd eerlijk zullen zijn. Eerlijke mensen zorgen er dus altijd voor dat ze banden leggen met andere betrouwbare mensen. Hoeveel vrienden ze hebben, is onbelangrijk. Kwaliteit over kwantiteit.
Ze doen geen dingen die ze niet leuk vinden
Wist je dat eerlijke mensen geneigd zijn om tijd te besparen in de gesprekken die ze met anderen voeren? Ze houden er niet van om ergens omheen te draaien. Ook besteden ze het liefst geen tijd aan mensen die volgens hen oneerlijk zijn of die ze gewoonweg niet leuk vinden. Ze kunnen op een respectvolle wijze dit soort mensen vermijden. Eerlijke mensen zullen daarbij verder ook geen uitleg geven.
Hooggevoelige mensen vs schijnheiligheid
Hooggevoelige mensen zijn mensen die gevoeliger zijn voor prikkels dan de gemiddelde mens. Zij kunnen goed aanvoelen wanneer iemand niet eerlijk is.
Deze mensen zullen er een vreemd gevoel in hun buik van krijgen, maar de gevoelens misschien niet helemaal kunnen plaatsen. Soms weten ze gewoon dat er iets niet deugt.
Dat komt omdat ze de reden voor hun gevoel niet altijd direct kunnen relateren aan het gedrag van de andere persoon. Schijnheilige mensen zijn er namelijk goed in om leuk en normaal op anderen over te komen, terwijl ze iets achterhouden. Dat verklaart waarom mensen om je heen misschien niet dat onbehaaglijke gevoel ervaren bij dezelfde persoon. Dit kan moeilijk voor je zijn, omdat je dat onprettige gevoel gewoon niet kunt uitleggen.
Je kunt dan aan je eigen gevoel gaan twijfelen, want het brengt verwarring. Desondanks blijft het gevoel bestaan, en weet je even niet wat je er mee moet.
Niet tegen oneerlijkheid kunnen
Hooggevoelige mensen zijn allergisch voor oneerlijkheid en onrechtvaardigheid. Iemand die schijnheilig is, verbergt wat hij daadwerkelijk denkt en doet zich anders voor. Dat is zeker een vorm van oneerlijkheid.
Schijnheilige mensen zijn er goed in om feiten te verdraaien, of informatie weg te laten, zodat ze er zelf beter uitkomen. Je krijgt sterk het gevoel dat ze niet vertellen wat er echt aan de hand is. Dat kan frustraties opwekken.
Hooggevoelige mensen hebben dit al snel door, maar nogmaals, ze weten niet wat ze met dit gevoel moeten.
Wat nu? Het beste wat je kunt doen, is vertrouwen op je onderbuikgevoel.
Vertrouw op jezelf en je intuïtie. Dit zal ervoor zorgen dat je je zelfverzekerder en kalmer voelt, en waardoor je op z’n beurt beter om kunt gaan met hypocriete mensen.
Wil jij je zelfvertrouwen vergroten (link naar artikel ‘zelfvertrouwen verhogen’)? Lees hier hoe je dat doet!
Conclusie
Wellicht heb je na het lezen van dit artikel een aantal lessen geleerd. Liegen is te allen tijde verkeerd. Laten we met z’n allen proberen om anderen niet voor de gek te houden. Het is oké om eerlijk te zijn over je tekortkomingen, want niemand op deze wereld is perfect.
Eerlijke zelfkritiek en het kunnen toegeven als je niet aan je eigen normen hebt voldaan, zijn een belangrijke basis voor eerlijkheid.
We denken allemaal dat wij eerlijk zijn, maar helaas vertellen we toch vaak leugens waarmee we onze werkelijke gevoelens proberen te verbloemen.
Het is ook niet altijd makkelijk om onze gedachten te formuleren. Ook is het normaal om de informatie die we aan andere geven af en toe te filteren.
Al met al is eerlijkheid van ongekend belang voor ons zelfrespect, maar ook voor het respecteren van de mensen om ons heen.
Tot slot moeten we beseffen dat eerlijkheid ethisch is. Door eerlijk te zijn, zul jij meehelpen aan een betere en gezondere samenleving.
Hypocrieten zijn geen aangename mensen. Zorg er dus voor dat jij er geen bent!
