Misschien ken je zelf wel iemand met een narcistische persoonlijkheidsstoornis, of heb je een ex gehad die narcistische trekjes had. Veel mensen denken dat narcisten prima functioneren. Ze doen zich chamant voor, lijken goed met anderen te kunnen communiceren en zijn onafhankelijk. Maar zijn narcisten gelukkig? Het juiste antwoord op die vraag hangt af van het ‘type narcist’ waar we mee te maken hebben. Achter het masker van een narcist kunnen een heleboel gevoelens verscholen zitten. Of narcisten nu daadwerkelijk gelukkig (kunnen) zijn, lees je meer over in dit artikel.
Wat is narcisme?
Narcisten staan erom bekend het middelpunt van de aandacht te willen zijn. Ze denken vaak dat ze de beste zijn, de intelligentste, of de aantrekkelijkste. Veel narcisten lijden aan grootheidswaan. Maar hoe gelukkig zijn narcisten nu eigenlijk?
Tegenwoordig gebruiken mensen het woord ‘narcisme’ als ze het hebben over eigenliefde, over mensen die een gezonde portie ijdelheid hebben, of gewoon erg ambitieus zijn.
Maar het ‘echte’ narcisme is ziekelijk. Psychologen en psychiaters hebben vaak te maken met narcisten. Volgens psychoanalytica Gerdine Veen is dat niet gek, aangezien narcisme vaak de basis is van de meeste geestelijke problemen. Zijn narcisten gelukkig? Veen vertelt verder dat narcisten over het algemeen niet erg gelukkig zijn, maar tegelijkertijd ook niet weten waar hun problemen vandaan komen. Narcisten komen vaak bij de dokter of bij een psycholoog met hele andere klachten.
Bijvoorbeeld: Ze vragen zich af waarom ze niet in staat zijn om een liefdesrelatie in stand te houden. Dat ze niet begrijpen waarom er altijd problemen zijn in hun relaties, of op het werk. Dat ze zich depressief voelen om ‘kleine’ conflicten.
Als jij een narcist in je nabije omgeving hebt, heb je vast gemerkt dat een gesprek aangaan vaak onmogelijk is. Vooral als het gaat om conflicten. Ze denken altijd gelijk te hebben en zullen niet de moeite doen om jouw kant van het verhaal te begrijpen. In het geval je wil weten hoe je het beste met een narcist kunt communiceren, kun je daar alles over lezen in ons artikel ‘Communiceren met een Narcist: Do’s en Don’ts’.
Narcisme tegenwoordig
In de maatschappij waarin we leven, zien we narcisme overal terug, in meer of mindere mate. Misschien op de werkvloer, of anders binnen de familie. Op tv, in de krant en op social media.
Vroeger leefden mensen vooral in groepen en moest je op elkaar bouwen om te overleven. Nu draait het vooral om individualisme en moet je op jezelf rekenen bij het maken van een beslissing. Als je wil overleven in deze maatschappij, word je als het ware gedwongen om meer als individu te leven.
Er zijn psychologen die beweren dat we te maken hebben met een narcistische pandemie. Uit diverse onderzoeken is gebleken dat narcisten zich sneller ontwikkelen in hun carrière en gemiddeld gezien toch nog veel vrienden hebben omdat ze vaak aantrekkelijk zijn, goed kunnen interacteren en gewoon charmant overkomen.
Problemen in relaties
Zijn narcisten gelukkig? Aan de universiteit van Georgia is er onderzoek gedaan naar narcisme, en uit de resultaten is gekomen dat narcisten problemen ondervinden met het onderhouden van relaties. Onderzoeker Keith Campbell stelt dat narcisten er op het eerste gezicht charmant uitzien en een hoog zelfvertrouwen lijken te hebben. Maar het lukt ze maar zelden om ook echt langdurige relaties in stand te houden.
Uit de informatie van narcisten zelf en hun huidige- en ex partners, kwam dat narcisten egoïstisch zijn, anderen manipuleren, de macht willen hebben en vaak ook niet trouw zijn.
In relaties willen ze de baas spelen, gaan ze vaak vreemd en proberen ze onafhankelijk te blijven van hun partner. Je vraagt je nu misschien af of een narcist wel echt van iemand kan houden. Daarover lees je alles in dit artikel.
Onafhankelijkheid en hechting
Narcisten hebben zelf niet door hoe arrogant ze zijn. Ook lijken ze het gewoon te vinden om anderen constant te laten weten hoe belangrijk ze wel niet zijn.
Het is toch vaak moeilijk om meteen de narcist te spotten. Als iemand constant zijn/haar gevoel van belangrijkheid probeert te benadrukken, is er een kans dat je te maken hebt met een narcist. Of iemand die steeds weer bewondering zoekt bij anderen. Dat is essentieel voor narcisten; ze moeten zich bewonderd en speciaal voelen, anders ervaren ze geen eigenwaarde.
Daarnaast zijn narcisten slecht in het beoordelen van of ze ergens wel of niet goed in zijn. Daarom proberen ze bij anderen op zoek te gaan naar positieve feedback over henzelf. Dit leidt ertoe dat ze afhankelijk worden van wat anderen van hun denken en vinden.
Narcisme als karaktereigenschap
Narcisme kunnen we beschouwen als een karaktereigenschap, net zoals verlegenheid. Ieder van ons is in meerdere of mindere mate verlegen. En we hebben allemaal ook in zekere mate narcistische trekjes.
Voorbeelden zijn: de wens hebben om jezelf te profileren en onafhankelijk te zijn. Een andere streving van de mens is die van hechting en ergens bij te horen. We zouden kunnen stellen dat mensen die een té sterke wens hebben om zichzelf te profileren en autonoom willen zijn, narcistisch zijn. Maar narcisme komt bijna nooit voort uit enkel iemands karakter. Vaak liggen er ook psychische problemen aan ten grondslag.
Als iemand overdreven veel narcistische eigenschappen heeft, dan is er sprake van een stoornis. Een Amerikaanse studie vond dat ongeveer 6% van de bevolking ooit in zijn/haar leven een narcistische stoornis ontwikkelt.
Gebrek aan empathie
Toch voel je het als je te maken hebt met een narcist. Echte narcisten kunnen zich totaal niet in een ander inleven. Ze hebben een gebrek aan empathie.
Overlevingsmechanisme
Zijn narcisten gelukkig? Narcisme komt dus vaak voort uit diverse psychische problemen. Het kan ontstaan in de kindertijd, waarbij de ouders hun kind niet genoeg veiligheid hebben geboden. Zo’n kind voelt zich in de steek gelaten en leert dat het beter meer met zichzelf bezig kan zijn dan met een ander, om zo te kunnen overleven. Er was niemand om op terug te vallen, dus had hij alleen zichzelf. Hij leerde niet hoe hij relaties moest opbouwen en ook had hij nooit een voorbeeld om op te volgen. Juist in de kindertijd ‘leren’ de hersenen hoe om te gaan met emoties en relaties. Wanneer een kind niet de kans heeft gekregen om die dingen te ontwikkelen, zal het als volwassene niet snel empathisch kunnen zijn.
Behalve ervaringen in de kindertijd, kan narcisme ook te maken hebben met erfelijkheid. Maar daar is tot op heden nog niet zo veel over bekend. Er kunnen een aantal aangeboren kenmerken zijn die narcistische trekjes kunnen beïnvloeden. Een voorbeeld is introversie; mensen die introvert zijn hebben over het algemeen minder behoefte aan sociale contacten en zijn meer op zichzelf gericht. Daardoor kunnen ze eerder narcistisch worden en daar verder ook geen problemen mee hebben, omdat ze toch al de neiging hebben om op zichzelf te bouwen.
Zijn narcisten gelukkig? Narcisten en depressiviteit
Zijn narcisten gelukkig? Veel narcisten schijnen niet bepaald gelukkig te zijn. Vaak ervaren ze een leeg gevoel. Angstgevoelens en depressiviteit zijn emoties waar narcisten in veel gevallen diep van binnen mee kampen. Ze leven in een vicieuze cirkel, waarbij ze zich leeg voelen en om die reden op zoek gaan naar bewondering om zich beter te voelen. Daarmee willen ze de leegte dan proberen op te vullen.
Je kunt narcisme beschouwen als een weerspiegeling van wat iemand als kind niet heeft geleerd. Zo’n kind heeft nooit te horen gekregen dat het goed genoeg was. Echter moeten narcisten accepteren dat ze niet constant in de aandacht kunnen staan, omdat ze ook rekening moeten houden met de gevoelens en wensen van anderen.
De schuld bij een ander leggen
Sommige narcisten hebben zo’n overdreven behoefte om bewonderd te worden, dat ze niet eens meer inzien dat hun eigenwaarde daaronder lijdt.
Narcisten kampen met een laag zelfgevoel en proberen dat koste wat het kost te verbergen. Dit zijn de mensen die ook echt een narcistische persoonlijkheidsstoornis hebben. Het vereist een intensieve behandeling om zulke mensen hun zwakke zelf te laten voelen. In sommige gevallen is behandeling niet effectief omdat het trauma zo intens is en ze gewoon geen contacten kunnen leggen. Gelukkig zijn er narcisten bij wie een behandeling wél positief kan uitpakken. Daarbij is het belangrijk dat de persoon erkent dat hij/zij arrogant is en grootheidswaan heeft, in contact staat met zijn/haar gevoelens van angst en twijfel en beseft dat hij/zij in de opvoeding iets heeft gemist.
Narcisten die de oorzaak van problemen altijd bij een ander zoeken en denken dat ze onschuldig zijn, zijn veel moeilijker te behandelen. Zijn narcisten gelukkig?
In hoeverre zijn narcisten nu echt gelukkig?
Paul Rose, een Amerikaanse psycholoog, stelt dat er twee soorten narcisten zijn: de ‘klassieke’ narcist – waar we het net voornamelijk over hebben gehad – die openlijk narcistisch is en daarnaast de verborgen narcist.
De klassieke narcist
De ‘klassieke’ narcist is dus degene die in de aandacht wil staan en zichzelf belangrijker vindt dan anderen. Klassieke narcisten kunnen erg charmant doen, maar houden totaal geen rekening met anderen.
De ‘verborgen’ narcist
De andere soort narcist, de ‘verborgen’ narcist, zal zich ook concentreren op zijn eigen behoeften, maar trekt zich tegelijkertijd veel aan van wat anderen zeggen. Ook deze mensen zijn arrogant, maar zijn in hun laten en doen subtieler. Ze passen zich aan op de verwachtingen van anderen, hebben een minderwaardigheidsgevoel ten opzichte van andere mensen en zijn ook erg gevoelig voor de mening van anderen. Omdat hun gevoelens zo afhangen van andere mensen, zullen ze eerder ontevreden zijn over hun leven dan de klassieke narcisten, die het juist heerlijk vinden om het leven van andere mensen te bepalen.
Rose onderzocht 262 studenten en vond dat de klassieke narcisten over het algemeen gelukkiger waren en een beter gevoel van eigenwaarde hadden dan de ‘verborgen’ narcisten.
Psychologen Hans Ettema en Hessel Zondag concludeerden ook uit hun onderzoek dat verborgen narcisme vaker problematisch is. In hoeverre zijn narcisten gelukkig? De verborgen narcisten schijnen minder gelukkig te zijn, voelen zich onrustiger en ook zijn ze emotioneel vermoeider, ten opzichte van de klassieke of openlijke narcist.
Minder stress?
Aan de Queen’s Universiteit van Belfast deed professor Kostas Papageorgiou onderzoek naar narcisten en onderzocht hij 700 volwassenen die toegewezen werden aan drie verschillende studies. Met zijn collega’s onderzocht hij de voordelen van narcisme. Er werd gevonden dat narcisten over het algemeen niet zo kwetsbaar zijn voor negatieve gedachten over zichzelf. Ze ervaren minder stress in hun dagelijks leven. Daarnaast zijn ze erg zeker van zichzelf en ervaren ze een enorm gevoel van eigenbelang. Hun hoge zelfvertrouwen beschermt hen tegen stress.
De onderzoekers geven aan dat dit kenmerken zijn die in de werksfeer handig zijn, maar ook in sociale relaties. Daarnaast schijnen narcisten vaak ondernemend te zijn, en ook creatief. Dit beschermt hen tegen het ontwikkelen van een depressie. Ze concludeerde ten slotte dat niet alle aspecten van narcisme positief zijn, maar dat er aspecten zijn die wel enigszins voordelig kunnen zijn voor het welzijn van de persoon.
In dit onderzoek leek er overigens geen onderscheid te worden gemaakt tussen ‘klassieke’ en ‘verborgen’ narcisten.
Afhankelijk van de mening van anderen
Onderzoeker en docent Eddie Brummelman concludeerde dat narcisten de neiging hebben om veel zelfvertrouwen te hebben. Omdat ze zo charmant lijken, is het niet gek dat ze op de werkvloer of in andere situaties worden aangewezen als leider. Het doet ze verder niet zo veel als ze niet aardig worden gevonden. Belangrijker vinden ze dat anderen hen waarderen en bijzonder achten. Echter, wil Brummelman benadrukken dat narcisme geen fijne eigenschap is. Wanneer iemand in grote mate narcistisch is, zal die persoon sneller kampen met gevoelens van angst, depressiviteit en ook gevoeliger zijn voor verslavingen.
Brummelman vond bovendien dat narcisten zich gelukkig voelen wanneer anderen hen erkennen en bewonderen. Echter, als ze niet bewonderd worden, voelen ze zich depressief. Ze hebben moeite met het krijgen van kritiek, waarbij ze gevoelens van schaamte ervaren en geneigd zijn om boos te worden. Narcisten zijn kwetsbaar omdat ze in grote mate afhankelijk zijn van wat anderen van hen vinden. Zijn narcisten gelukkig? Nee, dus zeker niet altijd.
Juist meer stress en angst
Onderzoeken die eerder zijn uitgevoerd, kwamen echter met hele andere conclusies. Psychologen die onderzoek deden aan de Universiteit van Michigan in 2010 vonden dat narcisten zich gemakkelijk bedreigd voelen als ze het gevoel hebben dat ze beoordeeld worden, wat ertoe leidt dat ze vaker gestrest zijn en angstig. En uit een onderzoek dat werd gedaan aan de Universiteit van Pennsylvania in 2015 kwam dat de groep hersengebieden die werkzaam zijn op het moment dat iemand emotioneel of lichamelijk pijn ervaart, actiever is bij narcisten. Dat betekent dat wanneer een narcist wordt afgewezen of buitengesloten, ze dit ervaren als letterlijke pijn.
Hoe zit het nu? Zijn narcisten wel of niet gelukkig?
Onderzoeken tot op heden laten dus verschillende resultaten zien. Rose, Ettema en Zondag concluderen dat er een onderscheid is tussen klassiek en verborgen narcisme, en dat verborgen narcisme vaker problematisch is. Klassieke narcisten zijn over het algemeen best gelukkig.
Papageorgiou concludeerde uit zijn studie dat narcisten minder stress ervaren in hun dagelijks leven, erg zeker van zichzelf en een enorm gevoel van eigenbelang ervaren.
Volgens Brummelman voelen narcisten zich gelukkig wanneer anderen hen erkennen en bewonderen. Maar als dat niet gebeurt, voelen ze zich depressief.
Uit een studie aan de Universiteit van Michigan in 2010 kwam ten slotte dat narcisten sneller gestrest en angstig zijn. Ze ervaren letterlijk pijn als ze afgewezen worden of buitengesloten.
Bestaat gezond narcisme?
Hoe bepalen we nu de grens tussen gezond narcisme en narcisme dat niet meer gezond is? Narcisme wordt volgens Veen een probleem als iemand een aanhoudende behoefte voelt om aandacht te krijgen van anderen. Het is normaal dat mensen gewaardeerd willen worden. Velen van ons zijn in meerdere of mindere mate een beetje onzeker over onszelf. In ons dagelijks leven doen we dan ook dingen om ons zelfvertrouwen op een gezond niveau te houden. Echter, wordt het een probleem als iemand helemaal niet tegen een beetje kritiek kan, of verwacht dat iedereen maar met hem/haar rekening houdt omdat hij/zij speciaal zou zijn.
Positief narcisme
Zijn narcisten gelukkig? Zoals we hebben gezien, kan narcisme hardnekkig zijn. Toch heeft het ook enigszins positieve aspecten. Degene die voor zichzelf en zijn/haar dromen gaat en zich daarin niet laat afleiden, zal in de maatschappij van nu snel naar de top schieten.
Een ander positief aspect van narcisme is dat een narcist er niet zo onder lijdt als diepe relaties stuk lopen, simpelweg omdat hij/zij dit soort relaties niet heeft. Maar het is tegelijkertijd niet erg prettig om geen hechte relaties te hebben.
Onvermogen
Psychoanalyticus Thijs de Wolf zegt dat narcisten altijd op zoek blijven naar bewondering, maar op een gegeven moment houdt dat op, want andere mensen zullen er genoeg van krijgen. Als dat gebeurt, gaan narcisten vrolijk verder naar de volgende partner of een nieuwe baan, waar ze weer op zoek gaan naar bevestiging van anderen. Dit is een patroon wat sommige narcisten maar blijven herhalen. Er zijn narcisten die dankzij (intense) therapie iets aan hun narcisme kunnen doen. Ze kunnen leren meer rekening te houden met de behoeftes van anderen. Dit gaat dan vanuit het verstand, want de persoon heeft nooit geleerd om dat op gevoel te doen.
Narcisten dienen dan te accepteren dat hun kwaliteiten elders liggen, en niet op emotioneel gebied. Ze zullen zich moeten blijven inzetten om empathisch te zijn naar anderen toe. Narcisten doen dit niet omdat ze het niet willen, nee, het is uit onvermogen om zich niet in andermans schoenen te kunnen verplaatsen.
Kunnen we narcisme genezen?
Helaas bestaat er geen geneesmiddel tegen narcisme. Maar Brummelman geeft aan dat er wel een kans bestaat dat de stoornis vanzelf overgaat. Soms als een narcist een intieme relatie krijgt, bijvoorbeeld in de vorm van een hechte vriendschap of een partner, ebt zijn/haar narcisme als het ware weg.
Dat heeft te maken met twee dingen: ten eerste zal de narcist zich gelijkwaardig voelen aan de ander, waardoor hij/zij al minder aandacht aan zichzelf zal besteden. Ten tweede voelen narcisten de behoefte om constant te laten zien hoe geweldig ze zijn. Maar op het moment dat een narcist voelt dat hij/zij geaccepteerd wordt gewoon om wie hij/zij is, zal de persoon minder druk voelen om zichzelf constant te profileren. Maar dit is een ingewikkeld proces, omdat narcisten er niet vaak open voor staan om zichzelf te veranderen.
Waarom doen narcisten wat ze doen?
Zoals je ondertussen weet, hebben narcisten alsmaar aandacht nodig van anderen, en die aandacht is het liefst positief, maar ook negatieve aandacht werkt. Een narcist zal maar moeilijk veranderen, want hij/zij denkt dat er met hem/haar niks mis is. Als jij een relatie hebt met een narcist, is het een kwestie van dit accepteren of beseffen dat je beter verdient en vertrekken. Onthoud dat het vaker wel dan niet een eenzijdige relatie is, waarin de narcist alleen maar neemt en zelden geeft. Het zal je emotioneel uitputten.
Narcisten hebben altijd anderen nodig om zich beter te voelen, want zelf voelen ze zich leeg. Ze moeten constant manieren vinden om die leegte op te vullen. Narcisten zijn voor een groot deel van hun tijd omringd door mensen die hun kunnen voorzien van positieve feedback en bevestiging.
Zijn narcisten gelukkig? Conclusie
Zijn narcisten gelukkig? Of narcisten gelukkig zijn, hangt af van wat voor narcist ze zijn en/of de situatie waarin ze zich bevinden. Openlijke narcisten zijn over het algemeen gelukkig, terwijl verborgen narcisten altijd afhankelijk zijn van de mening van anderen. Narcisten die erg zeker van zichzelf zijn, zullen over het algemeen minder stress ervaren. Ze voelen zich vooral gelukkig op momenten dat ze gewaardeerd worden, maar als dat niet gebeurt, kunnen ze depressief worden.