Emotionele intelligentie gaat over het waarnemen, begrijpen en reguleren van je eigen emoties en die van een ander. Het is daarnaast het vermogen om vanuit je emoties te denken en te handelen.
Vroeger keek men voornamelijk naar iemands IQ, de intelligentiequotiënt. In 1998 schreef Daniel Goleman een artikel dat gepubliceerd werd in Harvard Business Review. Dat artikel heette “What makes a leader” en hierin werd voor het eerst het concept van emotionele intelligentie (EQ) in organisaties aangehaald.
De laatste jaren is er meer aandacht voor hoe mensen hun EQ kunnen gebruiken in dagelijkse activiteiten en in samenwerking met anderen. Er is gebleken dat mensen met een hoog EQ vier keer gelukkiger zijn dan mensen met een lager EQ.
Wat is emotionele intelligentie en uit welke onderdelen bestaat het? Waarom is het zo belangrijk en wat is de rol in romantische relaties?
Wat is emotionele intelligentie (EQ)?
EQ wordt soms ook omschreven als een samenvoeging van intrapersoonlijke en interpersoonlijke intelligentie. Met intrapersoonlijk wordt bedoeld: het omgaan met de eigen emoties, terwijl interpersoonlijk zich richt op de omgang met de emoties van anderen.
EQ bestaat uit vier aparte onderdelen. Het kan dus zijn dat je op sommige van deze onderdelen beter scoort dan op andere. De elementen waar je nog minder goed in bent, kun je dan specifiek trainen.
De vier onderdelen van EQ zijn als volgt:
- Zelfbewustzijn: dit gaat over je eigen emoties, het herkennen ervan en inzien wat voor impact die emoties op jouw gedachten en gedrag hebben. Het betekent dat je weet waar jouw sterke en zwakke punten liggen en dat je een gezonde dosis zelfvertrouwen hebt.
- Emotieregulatie of zelfmanagement: hierbij gaat het om het aanpassen van je emoties, een gezonde beheersing van je eigen emoties hebben, alsook een optimistische kijk. Verder moet je impulsieve emoties en impulsief gedrag kunnen controleren, en dien je je te kunnen passen aan wisselende omstandigheden.
- Bewustzijn van de emoties van andere mensen, ofwel het hebben van empathie. Je begrijpt de emoties van anderen en je kunt emotionele signalen herkennen.
- Het managen van die emoties van andere mensen, door bijvoorbeeld duidelijk te communiceren en anderen te inspireren.
Hoe beter je in staat bent om je eigen emoties te herkennen en deze te managen, hoe beter je ook andermans emoties kunt herkennen en hiermee om kunt gaan.
De vier onderdelen van emotionele intelligentie uitgelegd
1. Zelfbewustzijn
Als je je bewust bent van je eigen emoties, zijn een aantal dingen hierbij belangrijk: begrijpen welke emoties je ervaart en wanneer, en begrijpen wat de betekenis is van die emoties.
Het ervaren van emoties
De combinatie van wat je voelt en de situatie waarin je je bevindt, kan je helpen om jouw emoties te begrijpen en ook te snappen wanneer je die emoties voelt.
Een voorbeeld: Als jij het gevoel hebt dat iemand jou iets heeft aangedaan, zul je je waarschijnlijk kwaad voelen. Dat is dan je emotie. Maar wat je voelt, is boosheid in die ene, specifieke situatie.
Stel dat je een gelijksoortig gevoel hebt, maar ditmaal in een andere context. Bijvoorbeeld omdat je een presentatie moet geven voor een volle zaal. Dan kunnen we de emotie beter omschrijven als ‘spanning’. Zonder de context of de omstandigheden te weten, is het soms moeilijk om een emotie te benoemen.
Dit zijn natuurlijk twee makkelijke voorbeelden. Maar soms is het niet altijd even simpel om de oorzaak en het gevolg aan te wijzen, en daarmee wordt ook het benoemen van emoties veel ingewikkelder.
Want stel nu dat je op een dag wakker wordt met een onaangenaam gevoel. Hoe noem je dat gevoel dan, of die emotie? Is het somberheid, onrust, of angst? En waar kun je dat gevoel aan wijten? Is het iets wat gister gebeurd is, wat je later vandaag gaat doen, of komt het simpelweg door het sombere, regenachtige weer?
Het begrijpen van emoties
Eerst moet je de emotie dus definiëren. Als je dat hebt gedaan, kun je de emotie gaan ‘labelen’, ofwel een betekenis geven.
De emotie van boosheid en teleurstelling worden vaak verward, en dat is ook best logisch. Er is sprake van boosheid wanneer iemand je onrecht heeft aangedaan, terwijl teleurstelling vaak voortkomt uit het niet tegemoetkomen aan verwachtingen.
Voor het gemak weer even een voorbeeld: Stel dat jij en je vriendin om een bepaalde tijd hebben afgesproken, maar ze is niet op komen dagen. Hoe voel je je dan? Boos of teleurgesteld? Wat je in elk geval zeker weet, is dat je je niet prettig voelt.
Ervaar jij onrecht, omdat jij je wel netjes hebt gehouden aan jullie afspraak? Dan ben je boos. Maar je zult eerder teleurgesteld zijn als je denkt dat je vriendin niet aan de verwachting van jullie afspraak heeft voldaan.
De emotie die je ervaart, zal vervolgens bepalen hoe je je zult gedragen tegenover je vriendin. En dat bepaalt weer hoe jouw vriendin reageert. Daarom is het essentieel om te begrijpen welke emotie je voelt, om die emotie vervolgens te kunnen verwoorden. Alleen dan zal duidelijke communicatie ontstaan, en kun je ruzies vermijden. Zelfbewustzijn is dus het eerste aspect van emotionele intelligentie.
2. Emotieregulatie / zelfmanagement
Door je emoties te reguleren, kun jij deze aanpassen door ze te versterken of juist af te zwakken. Er zijn een heleboel dingen die emoties beïnvloeden: wat je denkt, maar ook wat je gelooft, de omstandigheden, je slaap- en eetgewoonten, en nog veel meer.
Alles wat jij met opzet doet om je emoties te reguleren, valt onder emotieregulatie. Een voorbeeld van emotieregulatie is labeling, zoals hierboven toegelicht.
Daarnaast kun je voor bepaalde emoties een strategie gebruiken. Een goede is bijvoorbeeld: ‘Als ik me boos of kwaad voel, zal ik niet meteen reageren. Ik verlaat de situatie en ga iets anders doen. Pas als ik voel dat mijn boosheid minder is geworden, ben ik klaar om een gesprek te voeren’.
Essentieel is dus dat je een plan van aanpak hebt. Als je op een bepaald moment een emotie heel sterk ervaart, is de kans groot dat je op dat moment niet de juiste beslissingen maakt. Maar als jij van te voren een plan hebt gemaakt, kun je die direct gebruiken en uitvoeren. Dat scheelt tijd en energie en kan vervelende situaties voorkomen.
Het accepteren van je emoties
Voordat je je emoties kunt reguleren, dien je ze eerst te accepteren en erkennen. Emoties kun je niet aanpassen zolang je niet hebt erkend dat die emotie aanwezig is.
Natuurlijk zijn niet alle emoties fijn om te ervaren. Soms doen mensen om bepaalde redenen alsof ze een andere emotie voelen. Maar dan zullen ze ook nooit in staat zijn om de emotie die ze echt voelen, te veranderen. Wat je dan doet, is op zoek gaan naar een oplossing voor een emotie die je eigenlijk niet voelt.
Om dit idee te verduidelijken, geven we je weer een voorbeeld: Stel je bent van het mannelijke geslacht en voelt je verdrietig. Misschien wordt in jouw cultuur verdriet bij mannen gezien als ‘zwakheid’. In dat geval probeer je de emotie te camoufleren met bijvoorbeeld boosheid. Je gaat je boos gedragen, maar eigenlijk ben je verdrietig. Je gaat nu dus reguleren voor je boze emoties, niet voor het verdriet dat je eigenlijk voelt. Bovendien zullen de mensen om je heen ook proberen om je van je boosheid af te helpen, in plaats van iets te doen aan je verdriet.
Sommige emoties zijn nu eenmaal niet fijn om te voelen, maar alleen door deze emoties te accepteren zoals ze zijn, kun je er een oplossing voor vinden.
3. Het bewustzijn van andermans emoties
Maar hoe zit het dan met de emoties van anderen? Om te begrijpen hoe een ander zich voelt, probeer je je te verplaatsen in die persoon. We proberen zijn of haar stemming af te lezen, kijken naar de ogen en de gezichtsuitdrukking.
Emoties verbergen
Het verbergen van emoties – zoals in het voorbeeld hierboven – is iets wat in veel culturen ‘normaal’ is en we hebben het allemaal wel eens meegemaakt. Je hebt heus wel eens een emotie gevoeld die je vervolgens weg stopte omdat je dacht dat je die beter niet kon laten zien. Dat je die emotie verborg, viel niemand ook verder op.
Als je een emotie verbergt, voel je je niet op je gemak om die emotie te tonen. Misschien is er in het verleden ooit negatief op die emotie gereageerd en laat je die daarom liever niet meer zien.
Wat we hier duidelijk proberen te maken, is dat het heel moeilijk is om de emoties van andere mensen te herkennen en dus te begrijpen. Daarnaast denken mensen vaak dat een gezichtsuitdrukking veel zegt over wat iemand voelt. Uit onderzoek naar emotionele intelligentie is echter gebleken dat, bij het opwekken van de emotie ‘verbazing’, 87% van de proefpersonen aangaf dat ze inderdaad verbaasd waren, terwijl bij slechts 17% verbazing van het gezicht af te lezen viel.
Hoe herken je emoties dan?
Maar hoe doe je dat nu? Het herkennen van emoties van andere mensen, als je niet zeker weet of ze wat ze daadwerkelijk voelen, wegstoppen?
Daarvoor hebt je aandacht en inlevingsvermogen nodig. Wat hierbij belangrijk is, is rekening houden met de situatie, en niet per se proberen iemands gezicht te lezen. Je moet kijken naar hoe iemand zich gedraagt in die specifieke context. Iemands uitdrukking en lichaamshouding kunnen soms belangrijke informatie bevatten, maar zullen je niet altijd de juiste richting op sturen.
Als je je eigen emoties beter begrijpt, wordt het ook makkelijker om de emoties van een ander te herkennen en te begrijpen. Het is en blijft moeilijk, maar niet onmogelijk.
4. Het managen van andermans emoties
Hoe jij vervolgens omgaat met de gevoelens en emoties van een ander, wordt empathie genoemd. Maar er dient onderscheid te worden gemaakt tussen vier soorten empathie, namelijk:
- Affectieve empathie: het ervaren van de dingen om je heen zoals jij denkt dat een ander die ook ervaart, voelen wat de ander ook voelt.
- Cognitieve empathie: beseffen wat de ander meemaakt.
- Compassie: liefde voelen voor de ander, voor de ander willen zorgen.
- Sympathie: je rot voelen voor iemand die pijn heeft of lijdt.
Alle vier de soorten empathie vragen om andere acties. Hieronder lichten we de verschillende soorten verder toe.
Affectieve empathie
Als jij affectief empathisch kunt zijn tegenover een ander, zal die ander het gevoel krijgen dat jij om hem of haar geeft. Bij affectieve empathie ervaar jij de wereld zoals jij denkt dat de andere persoon deze ervaart. Het gaat om medeleven en het duidelijk kunnen maken aan een ander dat je beseft wat hij of zij voelt, door het gevoel van de ander zo goed mogelijk te beschrijven. Of door te vertellen over een soortelijke, persoonlijke situatie die jij hebt meegemaakt.
Dit is precies de reden waarom groepstherapie zo goed werkt. Iedereen begrijpt elkaars emoties, omdat ze hetzelfde hebben doorgemaakt.
Wanneer affectieve empathie wordt geuit, kan dat de geholpen persoon ontzettend goed doen. Echter moet de helper oppassen, want door affectieve empathie zul je de emotie van de ander letterlijk zelf voelen. Dit is bewezen met hersenscans bij mensen die affectieve empathie laten zien.
Cognitieve empathie
Met cognitieve empathie bedoelen we: het vermogen om te begrijpen wat een ander voelt, waarom iemand iets doet en waar iemand gelukkig of verdrietig van wordt.
Je moet beroep doen op je cognitieve empathie wanneer je bijvoorbeeld een cadeautje gaat kopen voor je zusje. Je wil iets uitzoeken waar zij volgens jou gelukkig van wordt, en niet iets waar jij zelf gelukkig van zou worden. Om het juiste cadeautje uit te zoeken, moet je je dus kunnen inleven in je zusje.
Compassie
Bij compassie gaat het er niet om jezelf in een ander te verplaatsen, zoals dat wel het geval is bij de vorige twee soorten van empathie. Bij compassie voel je liefde voor een ander, wil je voor de ander zorgen en voel je warmte. We hebben het hier dus over ‘voelen vóór’, niet ‘voelen met’. Waar het hierbij om gaat, is dat je iemand steunt, en niet in de eerste instantie probeert te begrijpen. Voorbeelden van compassie zijn een luisterend oor bieden, er voor iemand zijn op vervelende momenten of het overnemen van iemands taken uit liefde.
Sympathie
Als het lijden van een ander jou een slecht gevoel geeft, dan praten we over sympathie. Bij sympathie is er verder geen ‘behoefte’ om de ander te helpen, steun te bieden of empathie te tonen. Het is meer een passieve vorm van emotionele intelligentie. Je voelt de negatieve emotie van iemand anders en die heeft invloed op hoe jij je voelt.
Als jij jouw emotionele vermogen gebruikt om zo goed mogelijk met iemand te interacteren, dan vallen jouw acties onder cognitieve empathie, affectieve empathie of compassie. Je probeert namelijk op een bepaalde manier iemand te helpen. Voor welke vorm jij kiest, is aan jou.
De voordelen van een hoog EQ
Door je emoties op de juiste manier te gebruiken en te controleren, kun je stressklachten verminderen en effectiever communiceren. Ook kun je uitdagingen beter aangaan en conflicten zoveel mogelijk voorkomen. Emotionele intelligentie helpt je bovendien om duurzame en hechte relaties op te bouwen.
Mensen met een hoog EQ hebben een hogere kans op slagen op school en op het werk en zijn daarnaast beter in staat om andere persoonlijke doelen te behalen.
Verder kun je met een hoog EQ beter contact maken met je emoties. Je bent in staat om voornemens te vertalen in acties en bewuste beslissingen te maken over dingen die voor jou belangrijk zijn.
Emotionele intelligentie in romantische relaties
Zoals je kunt begrijpen, is EQ ook ontzettend belangrijk in romantische relaties. Je kunt je emotionele intelligentie inzetten om je relatie te versterken, meer intimiteit te creëren en een duurzame liefdesrelatie op te bouwen.
Als jij je EQ verder probeert te ontwikkelen, zul je een bepaalde gevoeligheid creëren die we allemaal zoeken in een partner. Partners met een hoog EQ kunnen veranderingen in een relatie oppikken en begrijpen wanneer er actie vereist is.
Door het gebruiken van empathie, kunnen we de liefde bereiken waar we allemaal naar streven: eentje met veel intimiteit, aandacht, toewijding, respect en wederzijdse zorg. Om het uiterste uit een romantische relatie te kunnen halen, dienen we gebruik te maken van alle vaardigheden die een hoog EQ vereisen. We moeten emotioneel scherp blijven om bepaalde emoties, zoals lust en ware liefde, te kunnen onderscheiden, en ook alert genoeg zijn om te begrijpen wat wel en niet werkt.
Zeven tips om op de juiste manier iemand lief te hebben
Als je een nieuwe liefde aan de haak hebt geslagen, of net begint te leren over emotionele intelligentie, zullen onderstaande tips je helpen om een liefdevolle relatie op te bouwen.
- Luister naar je partner vanuit je gevoel en emotie. Vervolgens stem je je houding af op de emoties van je partner.
- Communiceer met je partner over je eigen gevoelens. Vertel hoe je je voelt en wees eerlijk.
- Als je aan iets twijfelt bij je partner, stel dan vragen. Je kunt niet zomaar alles weten, of in iemands hoofd kijken. Als je geen vragen stelt, zul je het antwoord ook nooit weten. Open communicatie is ontzettend belangrijk in relaties.
- Geef je partner de steun en liefde waar hij of zij behoefte aan heeft. Belangrijk hierbij is te handelen vanuit empathie. Want wat voor de ene persoon fijn is, is voor de ander misschien opdringerig. Probeer dus aan te voelen wat voor liefde je partner nodig heeft om zich beter te voelen.
- Leer van je partner en blijf actief bewust. Zo voorkom je dat je terugvalt op ervaringen uit het verleden.
- Een relatie vergt constant werk. Relaties kunnen groeien en bloeien door middel van aandacht en toewijding, of zullen anders vergaan door verwaarlozing.
- Fouten maken is menselijk. Erger is waarschijnlijk het niet toegeven van fouten. Onthoud dat fouten een kans voor groei kunnen zijn.
Verder is het belangrijk om na te gaan of je je energiek en geliefd voelt en mentaal lekker in je vel zit. Als dat zo is, is de kans groot dat je relatie zal slagen. Wees ook niet bang voor verandering, want verandering kan misschien stressvol zijn, maar is soms nodig om een relatie te kunnen verbeteren.
Communicatievermogen en empathie in relaties
Er is een verband tussen EQ en relatietevredenheid, en daar zijn diverse redenen voor. Allereerst blijken mensen met een hogere emotionele intelligentie betere communicatie skills te hebben, en dat is natuurlijk essentieel voor het laten slagen van een relatie. Als mensen goed kunnen communiceren, betekent dat ook dat ze beter kunnen praten over wat ze voelen.
Ook wordt een hoog EQ in verband gebracht met een beter empathisch vermogen. Dit is essentieel om de emoties van je partner correct te interpreteren, en hier zo goed mogelijk op te kunnen reageren.
Uit een studie van Wollny, Jacobs en Pabel uit 2018, is gebleken dat EQ een belangrijke rol speelt in de kwaliteit van liefdesrelaties. Aan het onderzoek deden 136 heteroseksuele koppels mee die op z’n minst 6 maanden samen waren. Er werden vragenlijsten bij deze proefpersonen afgenomen die zowel het EQ als de relatietevredenheid maten. Er werd gevonden dat mensen beduidend gelukkiger zijn in een romantische relatie waarin op z’n minst één van de twee partners een hoog EQ heeft. Wat opvalt is dat het voor de algemene tevredenheid onbelangrijk is wie een hoge EQ heeft, of het nu de persoon zelf is, of zijn of haar partner.
Emotionele intelligentie: Conclusie
Emotionele intelligentie bestaat dus uit verschillende onderdelen, die je allemaal apart kunt trainen. Als jij weet hoe het ervoor staat met je emotionele intelligentie en waar jouw sterke en zwakke punten liggen, kun je jouw algehele EQ verbeteren.
EQ is een fundamenteel onderdeel van je algeheel welzijn en je communicatie vermogen, maar het is een skill die helaas nog veel onderschat wordt. Het is nooit weggegooid om aan je EQ te werken.
Als jij je op het moment niet in een liefdesrelatie bevindt, is het wellicht verstandig om in de toekomst een partner uit te kiezen met een hoog EQ, en/of jouw eigen EQ te verbet
